Program azotanowy w praktyce

Dbałość o środowisko naturalne wobec niepokojących oznak zmiany klimatu zaczyna być obowiązującym standardem. Dotyczy to również rolnictwa mającego duży wpływ na stan środowiska. Jednym ze sposobów mogących zapobiec zanieczyszczeniu wód powierzchniowych jest powstrzymanie przedostawania się do nich związków azotu. Dlatego Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie zorganizował wyjazd studyjny do Holandii pt. „Program azotanowy, nowe wyzwania dla rolników z województwa Kujawsko-Pomorskiego dotyczące ochrony wód”, który odbył się w dniach od 26 do 28 czerwca 2019 roku.

Wyjazd ten był skierowany do rolników, doradców oraz przedstawicieli instytucji i organizacji wspierającej rozwój rolnictwa z województwa kujawsko-pomorskiego, którzy zajmują się produkcją roślinną oraz zwierzęcą.

Głównym celem operacji było podnoszenie świadomości i kształtowanie właściwych postaw u rolników oraz doradców rolniczych w zakresie ograniczenia zanieczyszczenia wód azotem pochodzenia rolniczego, poprzez wsparcie we wdrażaniu „Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu”. Wyjazd studyjny miał za zadanie przekazać uczestnikom informacje o najnowszych rozwiązaniach dotyczących ochrony wód oraz oddziaływaniu produkcji zwierzęcej na środowisko naturalne na przykładzie Holandii – państwa w Unii Europejskiej, które od 2014 roku zdecydowało się na zastosowanie programu ograniczającego odpływ azotu ze źródeł rolniczych na terytorium całego kraju.

W zrealizowanej operacji nastąpiło wsparcie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, leśnictwie i na obszarach wiejskich poprzez wizytacje uczestników operacji w nowoczesnych holenderskich gospodarstwach rolnych, które zajmują się produkcją zwierzęcą oraz roślinną. Od 1 stycznia 2014 r. hodowcy zwierząt gospodarskich z nadwyżką obornika w gospodarstwie mają obowiązek jego przetwarzania. Procent nadwyżki obornika, który holenderscy hodowcy musza przetwarzać, różni się w zależności od regionu. Od 2017 r.: 59% dla regionu południowego, 52% dla regionu wschodniego i 10% dla regionu innego. Holenderskie gospodarstwa, które uczestnicy operacji odwiedzili, były dla nich doskonałym przykładem tego, w jaki sposób można racjonalnie gospodarować nawozami naturalnymi pochodzącymi z hodowli trzody chlewnej oraz bydła.

Pierwsze gospodarstwo znajdowało się w miejscowości Gemonde. Prowadzone jest przez rodzinę Groendaal. Rodzice wraz z dwoma synami zajmują się farmą, w której jest 165 krów mlecznych, 3 roboty udojowe oraz separator obornika z firmy Bauer. Gospodarze bardzo chwalili sobie separator, dzięki któremu takie gospodarstwo jak ich nie ma już problemów z dużymi ilościami gnojowicy. Istniejące bowiem przepisy w Holandii ograniczają stosowanie dużych ilości gnojowicy na polach uprawnych, dlatego nawóz ten musi być w odpowiedni sposób przerobiony. Separator w gospodarstwie państwa Groendaal przekształca gnojowicę na wartościowy nawóz poprzez rozdzielenie na płyn i frakcję stałą. Pozostały wodnisty roztwór może zostać w każdej chwili użyty na uprawy, a bezwonna stała frakcja jest łatwo magazynowana przy niskiej stracie azotu i wykorzystywana jako podłoże dla krów lub nawóz. Dzięki temu urządzeniu ilość gnojowicy została zredukowana od 15% aż do 30%.

Transfer wiedzy nastąpił poprzez spotkanie z przedstawicielami Sieci Europejskiego Partnerstwa Innowacyjnego na rzecz Wydajnego i Zrównoważonego Rolnictwa EIP-AGRI, którzy na co dzień zajmują się kontrolą przestrzegania procedur Dyrektywy Azotanowej w gospodarstwach.

Kolejna wizyta studyjna odbyła się w miejscowości Landhorst na fermie trzody chlewnej. Spotkanie poprowadził pan Martiinj Albers, który wraz z rodziną prowadzi nowoczesne gospodarstwo trzodziarskie oraz zajmuje się produkcją buraków cukrowych oraz kukurydzy. Posiada również firmę, która zajmuje się przetwarzaniem obornika i gnojowicy. Podczas wizyty uczestnicy zobaczyli nowoczesną kompostownie oraz gotowe nawozy organiczne, a także mobilne samochodowe separatory, które przetwarzają gnojowicę w wybranym przez hodowcę miejscu na farmie. Uczestnicy dowiedzieli się, że zastosowanie separatorów pozwala zmniejszyć w tym gospodarstwie o połowę zawartość fosforanów w kilogramie frakcji rzadkiej (poprzez koncentrację), a przez to wylać dwa razy więcej gnojowicy. Oznacza to lepsze wykorzystanie posiadanego areału, a ponieważ frakcję gęstą można traktować jako nawóz stały, to zdolność magazynowa kanałów gnojowicowych znacznie się zwiększa. Powstałą w wyniku separacji frakcję gęstą farmer możne łatwo układać i przechowywać na pryzmie obornikowej.

Ostatniego dnia uczestnicy wyjazdu odwiedzili firmę pieczarkarską „Champignonkwekerijen De Hopwaag”, która współpracuje z farmerami holenderskimi. Obecnie firma posiada dwie pieczarkarnie o łącznej powierzchni uprawnej 6160 m², rozmieszczone w 21 komórkach hodowlanych a tygodniowa produkcja to 40 tys. kilogramów grzybów. Pieczarkarnia to kolejny sposób, na wykorzystanie obornika i na jego przetworzenie. Właściciel opowiedział uczestnikom o historii swojej firmy oraz o zasadach jej działania, a także wytłumaczył jak powstaje podłoże do uprawy pieczarek i dalszy ciąg ich produkcji. Dowiedzieli się oni, że w procesie technologicznym są wykorzystywane surowce odpadowe, takie jak: słoma, pomiot drobiowy, obornik koński, fosfogips lub reagips. Wymienione komponenty są poddawane procesom: moczenia, mieszania, napowietrzania oraz fermentacji i pasteryzacji w temperaturach 48–85°C. Następnie uzyskany kompost miesza się z grzybnią pieczarki. Ostatnim etapem produkcji podłoża jest formowanie kostek i pakowanie ich w folię. Uczestnicy zostali oprowadzeni po firmie i poznali wszystkie fazy wzrostu pieczarek, na podłożu z nawozów naturalnych.

Holandia jest przodującym państwem europejskim, które zajmuje się już od wielu lat przetwarzaniem nawozów naturalnych ze względu na ochronę wód i środowiska, dlatego wyjazd studyjny był doskonałym przykładem dla rolników z województwa kujawsko-pomorskiego tego, w jaki sposób mogą zmodernizować swoje gospodarstwa, a dla doradców okazją do poszerzenia swojej wiedzy, aby później przekazać to doświadczenie innym rolnikom na szkleniach.