Warsztaty ziołowe w Minikowie pn. „Zioła dobre na wszystko – wykorzystanie bogactw natury w życiu człowieka” – „Surowce zielarskie pozyskiwane ze stanowisk naturalnych w jakości ekologicznej”

Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie to miejsce spotkań, wymiany informacji i doświadczeń. 13 i 14  lipca odbyły się kolejne warsztaty ziołowe, które są częścią projektu realizowanego dzięki środkom pochodzącym z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu  pn. „Ochrona środowiska – edukacja, informacja i promocja dobrych praktyk dla mieszkańców województwa kujawsko-pomorskiego”.

Uczestnikami warsztatów były kobiety wiejskie, rolniczki oraz panie, które interesują się tematyką ziołową. Pani dr hab. Olga Kosakowska oraz doktorantka Pani Sylwia Koczkodaj, przedstawiciele Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie przestawiały temat pn. „Surowce zielarskie pozyskiwane ze stanowisk naturalnych w jakości ekologicznej”.

Rośliny dziko rosnące towarzyszą nam w ciągu naszego życia. Są źródłem wartościowych surowców zawierających związki biologicznie aktywne m.in.: leczniczych, jadalno-przyprawowych, barwierskich, dekoracyjnych i obrzędowych.

Rośliny dziko rosnące występują na różnych stanowiskach, od suchych i nasłonecznionych (macierzanka zwyczajna, bylica piołun, kocanka pisakowa ) przez nieużytki i łąki (lebiodka pospolita, dziurawiec zwyczajny, krwawnik pospolity, wrotycz pospolity), łąki świeże/wilgotne (pięciornik gęsi, podbiał pospolity), stanowiska podmokłe, brzegi zbiorników wodnych, torfowiska (bobrek trójlistkowy), lasy i polany (malina właściwa, borówka czernica, pierwiosnka lekarska, miodunka plamista), przydroża, przypłocia (rzepik pospolity, jasnota pospolita, pokrzywa zwyczajna).  Podczas zajęć teoretycznych została również omówiona różnorodność surowców pozyskiwanych z roślin dziko rosnących: liście (brzoza), kwiaty (dziki bez czarny), owoce (dzika róża), ziele (glistnik jaskółcze ziele), pączki (sosna, topola), korzeń (krwiściąg).

Podczas spotkania prelegentki szczególną uwagę poświęciły zagadnieniu pozyskiwania roślin dziko rosnących. Należy posiąść wiedzę dotyczącą terminów i zasad zbierania poszczególnych surowców. Zbierać rośliny wyłącznie z miejsc ich masowego występowania. Na stanowiskach nie zbierać wszystkich egzemplarzy roślin (pozostawić 1/3-1/4 egzemplarzy na rozmnożenie). Nigdy nie wyrywać rośliny z korzeniami, jeżeli surowcem są organy nadziemne. Liście z drzew zbierać w takiej ilości aby ich nie osłabić. Przy zbiorze nie zbierać i nie niszczyć gatunków towarzyszących. Zbierać surowce z miejsc „bezpiecznych”, czyli z daleka od dróg, pól uprawnych, sadów konwencjonalnych, tu rośliny narażone są na kontakt z pestycydami i zanieczyszczeniami.

Omówiono również sobowtóry popularnych roślin dziko rosnących, jak np. skrzypu polnego, trującym i łudząco podobnym do skrzypu jest skrzyp błotny i bagienny, dziki bez czarny – tu trujący jest bez hebd.

Po teorii nadszedł czas na zajęcia praktyczne. Uczestniczki wykonywały gnojówkę z pokrzyw, która rozcieńczona w proporcji 1:10 jest stosowana jako nawóz, a w proporcji 1:20, jako środek ochrony roślin (zwalcza mszyce, miseczniki, przędziorki, mączniaki oraz szarą pleśń).  Gnojówka z pokrzyw jest szczególnie przydatna do zastosowania w ekologicznym gospodarstwie domowym. Przygotowano także leczniczą mieszankę recepturową, zalecaną w nieżytach układu oddechowego, przy uporczywym kaszlu. Skład mieszanki to liście podbiału, ziele miodunki i ziele krwawnika. Dużą atrakcją warsztatów było wykonanie naturalnego  kadzidła na bazie surowców z roślin dziko rosnących – wykorzystanie roślin jako elementu stosowanego w obrzędach. Uczestniczki mogły wykorzystać zdobytą wiedzę wcielając się w rolę osób certyfikujących jakość surowców. Wykonywały ćwiczenie polegające na  rozpoznawaniu i ocenie jakości 15 wybranych surowców zielarskich pozyskiwanych z roślin dziko rosnących. Musiały zweryfikować gatunek, surowiec, barwę, zapach, domieszki, zanieczyszczenia i stwierdzić czy dany surowiec można by było dopuścić do sprzedaży.

Celem warsztatów  było upowszechnianie wiedzy na temat roślin dziko rosnących, pozyskiwanych z nich surowców i ich wykorzystanie w życiu codziennym. To także informacje na temat odpowiedniego pozyskiwania roślin dziko rosnących.

Dzięki dofinansowaniu Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej  w Toruniu uczestniczki warsztatów otrzymały zestawy roślin zielnych.

Na koniec zajęć zostały przekazane anonimowe ankiety, które miały na celu ocenę wydarzenia.

A oto niektóre z komentarzy:
„Super atmosfera, osoby prowadzące znakomicie potrafiące zainteresować tematem”.
„Jeszcze raz gratuluję tak dobrej organizacji wczorajszego wydarzenia, było pięknie i profesjonalnie”.

Tekst i zdjęcia: Natalia Czyżewska-Suchoń

21-24 czerwca br. 26-osobowa grupa rolników ekologicznych, rolników konwencjonalnych zainteresowanych systemem rolnictwa ekologicznego, przedstawicieli samorządu oraz doradców z naszego województwa w ramach projektu pn. „Klimat dla ekologii – wizyta studyjna” odwiedziła rolników ekologicznych z województwa zachodniopomorskiego i pomorskiego. Operacja została zrealizowana w ramach Planu Działania Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020. Plan operacyjny na lata 2022-2023.

Pierwszym odwiedzonym miejscem było gospodarstwo ekologiczne Juchowo Farm, położone w malowniczej wsi Juchowo. Właścicielem gospodarstwa jest Fundacja im. Stanisława Karłowskiego – organizacja pożytku publicznego – która od ponad 20-stu lat realizuje różnorodne projekty z zakresu edukacji ekologicznej dla dzieci i młodzieży oraz prac badawczo – naukowych w rolnictwie. Gospodarstwo to, jest miejscem praktyk dla uczniów i studentów oraz miejscem wizyt studyjnych. Juchowo Farm jest zarówno gospodarstwem ekologicznym jak i biodynamicznym, które działa w ramach Projektu Wiejskiego Juchowo i produkuje żywność zgodnie z naturą, z poszanowaniem ludzi, zwierząt oraz ziemi. W grudniu 2018 uruchomiono na terenie gospodarstwa Zakład Aktywności Zawodowej (ZAZ) dla osób niepełnosprawnych, w którym miejsce pracy w rolnictwie, przetwórstwie i usługach znalazło około 50 osób niepełnosprawnych. Osoby te pracują w ogrodzie ziołowym, w pracowni wyplatania wikliny, piekarni, kuchni i przetwórni. Dziełem ich pracy są syropy owocowe, herbatki ziołowe, ekstrakty ziół i susze. W gospodarstwie uprawiane jest 1900 ha ziemi, gdzie 1400 ha to uprawy polowe, 5 ha ogród warzywny, 3 ha ogród ziołowy, 340 ha łąki torfowe, 140 ha lasy, zadrzewienia i nieużytki. Uprawiane są głównie żyto, jęczmień ozimy, jęczmień jary, pszenica ozima, orkisz, owies, gryka, łubin, koniczyna oraz warzywa, które przeznaczone są na zaopatrzenie gospodarstwa, sprzedaż bezpośrednią i hurtową. Gospodarstwo zajmuje się chowem i hodowlą bydła w ilości 700 sztuk, z czego 360 sztuk to bydło mleczne ras holsztyńsko-fryzyjskiej, brunatnej Szwajcarskiej i polskiej czerwonej. Krowy utrzymywane są w 3 równoległych oborach. W centralnym miejscu przy oborach znajduje się budynek dojarni, w którym możliwe jest jednoczesne dojenie 32 krów. Dzięki temu krowy mleczne z trzech obór mogą być dojone dwa razy dziennie. Bydło żywione jest paszami własnymi, takimi jak siano, buraki pastewne i zboże. Ponadto w gospodarstwie prowadzona jest hodowla innych zwierząt gospodarskich, takich jak: owce, kozy, kury, gęsi, świnie i króliki. Na terenie gospodarstwa z znajduje się także serowarnia, piekarnia oraz sklepik, w którym można zakupić świeże produkty pochodzące z gospodarstwa, m.in.: mąki, herbatki ziołowe, przyprawy, soki, syropy i sery.

            Kolejnego dnia, uczestnicy wyjazdu odwiedzili Gospodarstwo Państwa Małgorzaty i Grzegorza Bartosiewicz „Eko Elita”, które prowadzą wraz z synem Jimem i synową Anną. W 2001 roku Państwo Bartosiewicz przejęli ziemię gospodarstwa rolnego w Jaworach, a od roku 2005 prowadzą ją w systemie ekologicznym. Rodzinne gospodarstwo prowadzone z pasją i poszanowaniem środowiska. W chwili obecnej gospodarstwo posiada powierzchnię 200 hektarów gruntów ornych oraz 170 hektarów łąk. W gospodarstwie prowadzona jest uprawa zbóż i roślin ekologicznych, m.in. koniczyna czerwona i biała, łubin biały wąskolistny oraz żółty, len oleisty, lnianka, rzepak, kukurydza, seradela, jęczmień jary, owies, gryka bezglutenowa. Od 2009 roku równolegle prowadzą hodowlę zwierzęcą – bydło mięsne rasy Limousine. W roku 2020 r. wyhodowali pierwsze warzywa, m.in. ziemniaki, marchew i buraki. Ponadto właściciele zajmują się przetwarzaniem produktów wyhodowanych w ich gospodarstwie. W ofercie możemy znaleźć ekologiczne produkty, tj. tłoczone na zimno oleje rzepakowe, lniane, rydzowe a także zakwas z buraków lub pietruszki. W celu poprawy jakości upraw roślinnych właściciele podjęli współpracę z Politechniką Koszalińską oraz Politechniką Gdańską w zakresie wdrażania nowych technologii w przemyśle spożywczym.

            Trzeciego dnia grupa gościła w Gospodarstwie Pani Małgorzaty Siłakowskiej „Jagodowe Marzenie”, w miejscowości Chrzanowo. Jagodowe Marzenie to małe rodzinne gospodarstwo, które Pani Małgorzata prowadzi wraz z mężem Jędrzejem. Gospodarstwo zostało założone w 2014 r., a od roku 2019 gospodarstwo posiada certyfikat ekologiczny. Głównie uprawy to: jagoda kamczacka oraz żurawina wielkoowocowa. Dodatkowo, w małym przydomowym sadzie, znajdują się stare odmiany jabłoni, grusz, śliw, wiśni oraz czereśni oraz różnych krzewów owocowych. Właściciele wytwarzają certyfikowane przetwory z owoców pochodzących z gospodarstwa w ramach Rolniczego Handlu Detalicznego. Owocem ich pracy są m.in.: żurawina ucierana na surowo, przetwory z jagody kamczackiej – wyciskane na zimno 100% soki, tradycyjne syropy i dżemy, napoje kombucha oraz żywe octy naturalnie fermentowane.

            Tego samego dnia, uczestnicy odwiedzili gospodarstwo Lawendowa Osada. Rodzinne gospodarstwo agroturystyczne prowadzone przez Państwa Barbarę i Bartosza Idczak, którzy specjalizują się w ekologicznej uprawie lawendy. Właściciele uprawiają kilkanaście odmian lawendy, bez stosowania sztucznych nawozów i pestycydów. Dzięki temu lawendę można stosować zarówno w żywności, kosmetykach jak i wielu innych produktach. Podczas wizyty, uczestników zapoznano z zasadami uprawy lawendy, doborem odmiany oraz produktami, które można wyprodukować na bazie lawendy. Omówiono szereg cennych właściwości lawendy, zarówno leczniczych jak i relaksujących. Kwiaty lawendy działają antyseptycznie, bakteriobójczo i przeciwskurczowo, znieczulająco i antyreumatyczne, uspakajają akcje serca i podnoszą jego odporność. Podczas wizyty uczestnicy wyjazdu mieli okazję skosztować przyrządzonych dań z dodatkiem lawendy a także uczestnictwa w warsztatach praktycznych, których celem było kształtowanie świadomości ekologicznej poprzez wykorzystanie produktów ekologicznych wytworzonych w gospodarstwie.

Ostatnim odwiedzanym gospodarstwem była Ekofarma Kaszubska, którą prowadzi Pan Stanisław Szyca. W 1992 r dzięki współpracy Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego, Polskiego Klubu Ekologicznego i duńskiej fundacji Solhvervfonden oraz duńskiego rolnika ekologicznego Mortena Krohna utworzono Fundacje Polska Farma Ekologiczna Ecofarm Fundacja ta powołała Ecofarmę Kaszubską, która od 1993 r. prowadzi działalność rolniczą, początkowo w trzech, a teraz w dwóch gospodarstwach – w Małkowie i Wyczechowie, które od 1995 r. posiadają certyfikat ekologiczny. Ekofarma Kaszubska prowadzona jest na obszarze 320 ha, gdzie uprawiana jest ziemia bez użycia sztucznych nawozów i pestycydów, natomiast bardzo ważną rolę spełnia prawidłowo ułożony płodozmian. W Ekofarmie Kaszubskiej prowadzony jest chów bydła mlecznego rasy holsztyńsko-fryzyjskiej. Łącznie na gospodarstwie utrzymuje się 400 szt. zwierząt. Pogłowie stanowią krowy mleczne w ilości do 220 sztuk oraz cielęta i tzw. młodzież w ilości 180 sztuk. Od wiosny do późnej jesieni zwierzęta korzystają z wypasu pastwiskowego oraz wybiegów w okresie zimowym. Ekofarma Kaszubska współpracuje z kilkoma wyższymi uczelniami w Polsce. W tym zakresie jest bazą do badań porównawczych obejmujących badania porównawcze dla produktu ekologicznego i produktu wytworzonego w innych gospodarstwach metodą konwencjonalną.

Głównym celem zaplanowanej operacji „Klimat dla ekologii” było doskonalenie metod ekologicznego systemu produkcji poprzez wymianę wiedzy i doświadczeń. Bardzo często głównym problem jest właśnie brak możliwości dotarcia do drugiego podmiotu, aby pozyskać wsparcie merytoryczne. Celem wyjazdu jest przede wszystkim prezentacja dobrych praktyk i rozwiązań stosowanych w gospodarstwach ekologicznych. Działalność rolnicza, w zależności od stopnia intensywności gospodarowania, może sprzyjać utrzymywaniu lub zwiększaniu bioróżnorodności, bądź wpływać ograniczająco na bogactwo gatunkowe i liczebność różnych organizmów, występujących na polach uprawnych i użytkach zielonych. Praca człowieka wykonywana z troską o żyzność gleby, rośliny, nasiona i materiał rozmnożeniowy, a także o zwierzęta, w zgodzie z warunkami lokalnymi, pozwala przekształcić gospodarstwo w dobrze prosperujący spójny organizm.

Joanna Szczęsna-Kulewska
KPODR w Minikowie