W dniu 8 kwietnia na polach demonstracyjnych dokonano lustracji pod kątem przezimowania i stanu zdrowotnego roślin. Lustracje przeprowadził specjalista KPODR Marek Radzimierski, przy udziale rolnika Michała Sadowskiego na plantacji rzepaku ozimego w Wybczyku (gmina Łubianka) oraz Jana Grodzickiego na polu obsianym pszenicą ozimą w Gostkowie (gmina Łysomice).

Na demonstracji widać już różnice między poszczególnymi odmianami. Rzepak przezimował bardzo dobrze. Kondycja roślin bardzo dobra, choć jeszcze widoczne przebarwienia świadczyły, że rośliny przez niskie temperatury i brak opadów miały problem z pobraniem odpowiedniej ilości azotu.

Na roślinach widać wyraźnie występowanie suchej zgnilizny kapustnych co jest właściwie normalne o tej porze. Pogoda jednak miała bardzo duży wpływ na szkodniki, których praktycznie nie widać. Zimno i wiatry oraz susza znacznie ograniczyły ich występowanie.  

Korzenie są zdrowe i silnie rozbudowane. Zaskoczyła rolnika faza rozwojowa, okazało się, że na głównym pędzie jest już pąk rozwarty.

Na tej demonstracji pięciu odmian rzepaku ozimego, przekazanego przez firmy Rapool Polska Sp. z o.o. i HR Smolice Sp. z o.o. Grupa IHAR, rolnik zastosował już dwukrotnie nawożenie azotowe RSM po 200 kg/ha oraz siarczan magnezu 7-wodny 10 kg/ha. Rolnik stwierdził także w żółtym naczyniu w połowie marca ponad 20 sztuk chowacza brukwiaczka i w dniu 17 marca wykonał zabieg insektycydem Inazuma 130 WG 0.25 kg/ha. To był jedyny oblot do tej  pory.

Zastosowano także na każdy hektar dokarmianie mieszaniną składającą się z następujących preparatów nawozowych: Plonwit Opty 4 kg + Bormax 1,5 l + Mikrowit Mangan 1 l.

Rośliny ośmiu odmian pszenicy ozimej (przekazanej przez HR Smolice Sp. z o.o., HR Strzelce Sp. z o.o. oraz Danko HR Sp. z o.o.) wysianej w Gostkowie także bardzo dobrze przezimowały. Widać coraz wyraźniej różnice odmianowe. Rośliny kończą krzewienie, a na dolnych liściach widoczne objawy septoriozy.

Pszenice kończą krzewienie i są w dobrym stanie choć widać wyraźnie różnice morfologiczne. Stan zdrowotny bardzo podobny.

Najbardziej zaawansowana w rozwoju jest pszenica – orkisz. Pozostałe odmiany maja po trzy rozkrzewienia. Na liściach dolnych większości odmian widać objawy septorioz, które pojawiły się już jesienią.

Pszenica także została już zasilona azotem dwukrotnie. Pierwsza dawka azotu w ilości ok. 57 kg/ha została zastosowana trzeciego marca (Pulmix 28,4 N). Drugą taką samą dawką wysiano na początku kwietnia. Zastosowano także na początku marca 100 kg/ha KornKali (40% K₂O + 6% MgO + 4% Na₂O + 12,5% SO₃).

Ogólnie stan ozimin jest dobry.

Opracowanie:
Marek Radzimierski
Główny specjalista ds. zbóż  
KPODR w Minikowie O/Przysiek

Zdjęcia:
Marek Rząsa

Zapraszamy do obejrzenia zapisu video szkolenia
Biologizacja rolnictwa alternatywą dla chemizacji

które odbyło się 6 kwietnia 2022 r.w formie online

Cele:

1. Rozpowszechnianie wiedzy nt. metod pozwalających na ograniczenie stosowania środków chemicznych w rolnictwie.
2. Prezentacja przykładów wykorzystania pożytecznych mikroorganizmów w ochronie roślin, hodowli zwierząt oraz poprawie urodzajności gleby.
3. Wymiana informacji nt. praktycznych aspektów zastosowania metod biologizacji w praktyce (na przykładach konkretnych gospodarstw).

Wystąpienia:

Sytuacja prawna w Polsce dot. ograniczeń w stosowaniu chemicznych środków ochrony roślin oraz zagrożenia płynące z ich stosowania – mgr. inż. Martyna Zielińska-Tadych, specjalista ds. produkcji zwierzęcej, Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie,

 Biologiczne metody ograniczania stosowania chemicznych środków ochrony roślin – Dr hab. inż. Dariusz Pańka, prof. Politechniki Bydgoskiej im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich – w zastępstwie – mgr. inż. Martyna Zielińska-Tadych

Probiotechnologia – w kierunku ograniczenia chemizacji. Praktyczne rozwiązania dla uprawy gleby i roślin – Sławomir Gacka Prezes Zarządu ProBiotics Polska Sp. z o. o.,

Od chemizacji do biologizacji – wdrażanie probiotechnologii na przykładzie jedynej w Polsce ekologicznej uprawie chmielu – Sebastian Podstawka, właściciel rodzinnego, ekologicznego gospodarstwa chmielarskiego, współpracuje z Uniwersytetem Przyrodniczym w Lublinie,

Martyna Zielińska-Tadych
specjalista ds. produkcji zwierzęcej
Dział Technologii Produkcji Rolniczej
Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie

W 2020 roku Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie zainicjował prace pilotażowe nad utworzeniem Lokalnych Partnerstw Wodnych (LPW). Wynikiem ich było utworzenie dwóch partnerstw wodnych w powiatach sępoleńskim i nakielskim. W 2021r. kontynuowano działania nad utworzeniem LPW w kolejnych 10 powiatach naszego województwa. Do pracy nad tworzeniem LPW wytypowane zostały w 2021r. powiaty: aleksandrowski, brodnicki, bydgoski, chełmiński, grudziądzki, inowrocławski, radziejowski, toruński, włocławski i żniński.

21 marca bieżącego rozpoczęto z cykl spotkań mających na celu utworzenie LPW. W 2022 r. spotkania będą się odbywały w powiatach tucholskim, świeckim, mogileńskim, wąbrzeskim, golubsko-dobrzyńskim, lipnowskim. Pierwsze spotkanie zorganizowano dla powiatu rypińskiego w Restauracji Modrzewiowa w Starorypinie Rządowym. Główną ideą tworzonych partnerstw jest integracja partnerów mających wpływ na przeciwdziałanie skutkom suszy oraz podejmowanie aktywności na rzecz budowania małej i średniej retencji.

Głównym celem funkcjonowania LPW jest poprawa gospodarki wodnej na terenie powiatu poprzez:

– aktywizowanie społeczności lokalnych i umacnianie współpracy pomiędzy wszystkimi podmiotami,

– diagnoza sytuacji w zakresie zarządzania zasobami wody pod kątem potrzeb rolnictwa i mieszkańców obszarów wiejskich,

– wypracowanie wspólnych rozwiązań na rzecz poprawy szeroko pojętej gospodarki wodnej w rolnictwie i na obszarach wiejskich
      oraz współdecydowanie o tym co dzieje się na danym terenie,

– opiniowanie i wypracowanie planów inwestycyjnych związanych z wodą pod kątem bezpieczeństwa i potrzeb mieszkańców jak
     i zabezpieczenia celów produkcyjnych i ochrony środowiska,

– działania promocyjne i edukacyjne wśród mieszkańców na rzecz racjonalnej gospodarki wodą.

Do udziału w spotkaniach zapraszamy przedstawicieli reprezentujących: samorządy powiatowe i gminne, rolników, Kujawsko Pomorską Izbę Rolniczą, Urząd Wojewódzki w Bydgoszczy, Urząd Marszałkowski w Toruniu, Lasy Państwowe, parki krajobrazowe, spółki wodne, lokalne grupy działania, lokalne grupy rybackie, Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie i inne instytucje zaangażowane w sprawy wody.

Na spotkaniach przekazywane będą informacje dotyczące przyczyn, uwarunkowań  doświadczeń w zakresie tworzenia (LPW) na terenie woj. kujawsko-pomorskiego oraz możliwości racjonalnego zarządzania infrastrukturą wodną.

ARGUMENTY NA RZECZ UTWORZENIA LPW

1. Brak koordynacji zadań finansowanych z różnych źródeł i realizowanych przez różne podmioty.
2. Zaniedbania i chaos w zarządzaniu infrastrukturą wodną jest odczuwalny przez wszystkich interesariuszy
   – zwłaszcza w kontekście zmian klimatycznych.
3. Pozytywne nastawienie instytucji publicznych do współpracy z rolnikami i GSW (m.in. PGW Wody Polskie, Lasy Państwowe,
   Parki Krajobrazowe, samorządy).
4. Możliwość pozyskania znaczących środków z UE na rozwój infrastruktury wodnej, w tym na modernizację sieci melioracji wodnych
   i budowę systemów małej retencji.
5. Pozytywne doświadczenia LGD/LGR,  jako lokalnego ośrodka planowania i dystrybucji środków z funduszy UE.

W pracy nad LPW założono:

1. Podniesienie świadomości w zakresie racjonalnego gospodarowania wodą. 
2. Wyzwolenie różnorodnych inicjatyw społecznych.
3. Budowanie dobrych relacji między interesariuszami

Konferencja, która odbyła się 5 kwietnia 2022 roku on-line miała na celu przybliżenie aktualnych zagadnień dotyczących uprawy kukurydzy i zaprezentowanie nowych rozwiązań.

Tematyka spotkania zorganizowanego przez Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie była podzielona na 4 części: agrotechnika, mechanizacja, odmiany i nawożenie.

Agrotechnika

W tej części prof. dr hab. Tadeusz Michalski, prezes Polskiego Związku Producentów Kukurydzy w Poznaniu, przedstawił wykład pt. „Błędy w agrotechnice kukurydzy – przyczyny, skutki, zapobieganie. W Polsce jeszcze nadal nie w pełni jest wykorzystywany potencjał tej rośliny. Każdy z kierunków uprawy: na ziarno, kiszonkę, CCM, LKS czy biogaz wymaga starannego doboru odmiany. Jakimi kryteriami należy się kierować? To przedstawił Pan profesor w swojej prezentacji. Autor zwracał też uwagę na niskonakładowe środki produkcji.

Mechanizacja

„Nowoczesne maszyny w technologiach uprawy kukurydzy”, to temat wykładu dr hab. inż. Ireneusza Kowalika, prof. UPP z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Od pługa, przez siew, odchwaszczanie do zbioru, z wykorzystaniem nowoczesnej technologii, także cyfrowej, m.in. nawigacji GPS, to zagadnienia zaprezentowane przez Pana Profesora.

Odmiany

„Odmiany kukurydzy na ziarno, kiszonkę i biogaz”, to tytuł wykładu dr. inż. Romana Warzechy z Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Radzikowie. Pod względem produkcji kukurydza jest najważniejszą rośliną na świecie (1,2 mld. t) z czego 2/3 jest przeznacza na pasze. Pod względem areału jest druga (ok. 200 mln. ha), po pszenicy. Wykładowca omówił kryteria doboru odmian, wskazując przydatność Krajowego Rejestru Odmian Kukurydzy.

Nawożenie

Problematykę pt. „Nawożenie kukurydzy – technologie obniżające koszty i zapewniające wysokie plonowanie” przedstawił dr inż. Grzegorz Grochot z firmy Corteva Agroscience Sp. z o.o. z Warszawy. Największe koszty w produkcji kukurydzy na ziarno lub kiszonkę są związane z nawożeniem, szczególnie azotowym, co obecnie ma niebagatelne znaczenie w związku ze znacznym wzrostem cen nawozów. Prelegent przedstawił rozwiązania mogące mieć znaczący wpływ na obniżenie kosztów oraz zwiększenie plonów.

Ponad 90% obszaru Polski stanowią gleby powstałe ze skał osadowych. Aż 69% użytków rolnych Polski wymaga wapnowania. Jaka jest na to recepta? Odpowiedź można znaleźć w wykładzie pt. „Wapnowanie, a plonowanie roślin uprawnych”, który zaprezentowany został przez dr. inż. Piotra Szulca z firmy Polcalc Nawozy Wapniowe Sp. z o.o. z Warszawy.  https://polcalc.pl/

Zainteresowanie konferencją było bardzo duże. Uczestniczyło w niej 90 osób. W roku 2023 planuje się jej kolejną edycję.

Zapraszam Wszystkich do zapoznania się z wykładami przedstawionymi podczas konferencji „Kukurydza – nowe rozwiązania w uprawie”.

do pobrania również: MATERIAŁY KONFERENCYJNE – Kukurydza – nowe rozwiązania w uprawie

Piotr Dorszewski
KPODR w Minikowie

Grubno, to miejscowość znana od wielu lat w naszym regionie przynajmniej z dwóch powodów. Przez 25 lat było to miejsce organizacji wielkiej polowej imprezy pod nazwą Kujawsko-Pomorskie Dni Pola, które od tego roku na stałe zostały przeniesione do Minikowa. Drugi powód wynika z faktu, że funkcjonuje tu od dawna Zespół Szkół Centrum Kształcenia Zawodowego – duża szkoła średnia, która kształci uczniów m.in. w kierunkach rolniczych.

Przez wiele lat specjaliści KPODR Oddziału w Przysieku współpracowali ze szkołą przekazując wiedzę teoretyczną i praktyczną kolejnym pokoleniom młodych rolników. Stała współpraca dotyczyła także organizacji kolejnych dni polowych, gdzie uczniowie nie tylko pomagali przy obsłudze dwudniowej imprezy, ale przede wszystkim pod opieką nauczycieli zawodu oraz specjalistów KPODR i pracowników Zakładu Rolnego Grubno wykonywali szereg prac polowych, zwłaszcza siewów i zabiegów pielęgnacyjnych. Często na prowadzonej na tym polu kolekcji odmian roślin uprawnych odbywały się także zajęcia lekcyjne, szkolenia i warsztaty polowe dla uczniów szkoły, a także rolników i doradców rolnych.

Trzeba jednak podkreślić, że po przeniesieniu Kujawsko-Pomorskich Dni Pola do Minikowa w szkole w Grubnie i na polach Zakładu Rolnego Grubno nadal odbywają się lekcje dla uczniów. To efekt współpracy KPODR podejmowanej ze szkołami rolniczymi z regionu. Specjaliści branżowi Ośrodka nadal pomagają w szkoleniach, organizacji lokalnych wystaw, targów czy warsztatów.

17 marca takie właśnie szkolenie odbyli uczniowie ZS CKZ Grubno, które przeprowadził na zaproszenie nauczyciela zawodu Honoraty Ostrowskiej specjalista ds. zbóż KPODR – Marek Radzimierski. Część teoretyczna dotyczyła głównie nawożenia i integrowanej ochrony na wczesnych etapach rozwoju zbóż.

W części praktycznej zajęto się oceną przezimowania oraz wpływu agrotechniki i pogody na przezimowanie, przy czym oceniano rośliny w kontekście nawożenia i potrzeb ochrony. Lustrację zbóż ozimych i rzepaku ozimego przeprowadzono na poletkach demonstracyjnych Zakładu Rolnego w Grubnie.

Na polu stwierdzono oznaki braków pokarmowych, zwłaszcza azotu i fosforu, które rozkładają się bardzo nierównomiernie. Ustalono, że przyczyny braków pokarmowych są związane z niskimi temperaturami gruntu (przymrozki nawet do -7°C), bardzo suchą pogodą oraz przyoraniem słomy przed siewem rzepaku. Na zbożach uczniowie zauważyli żółknięcie liści, szczególnie wyraźne na jęczmieniu ozimym. Po bliższym zapoznaniu się z pobranymi próbkami roślin zaobserwowano, że wiele z nich nosi oznaki chorób. Na pszenicach widać było oznaki septorioz, brunatnej plamistości liści oraz mączniaka, ale uszkodzonych liści było mało. Natomiast na jęczmieniu ozimym, który jest mniej odporny na mróz, więcej liści jest pożółkłych (na zdjęciu powyżej) znaleziono oznaki porażenia mącznikiem i siatkową plamistością liści.

Opracowanie:
Marek Radzimierski
Główny specjalista ds. zbóż  
KPODR w Minikowie O/Przysiek

Zdjęcia:
Honorata Ostrowska
 

Forum Pszczelarzy ma już 30 lat. W sobotę 26 marca po raz pierwszy w Minikowie na terenie Kujawsko Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego spotkało się grono fachowców zajmujących się pszczołami w regionie toruńskim. Miejscem forum było CENTRUM TRANSFERU WIEDZY I INNOWACJI im. Leona Janty-Połczyńskiego. Dotychczas impreza ta tradycyjnie odbywała się także w KPODR, ale w Oddziale w Przysieku, jednak znaczące zmiany jakie wystąpiły w związku z pandemią oraz wojną na Ukrainie i powstałym problemem uchodźczym spowodowało, że nie było możliwe wykorzystanie dotychczasowych obiektów Przysieka do organizacji tego typu imprezy.

Oczywiście bardzo dobre warunki jakie w występują w Minikowie pozwoliły na sprawne przeprowadzenie forum organizowanego przez Regionalny Związek Pszczelarzy w Toruniu.

Imprezie patronowali Wojewoda Kujawsko Pomorski Mikołaj Bogdanowicz i Marszałek Województwa Kujawsko Pomorskiego Piotr Całbecki. Przedsięwzięcie dofinansowane było ze środków UE w ramach Schematu II Pomocy Technicznej „Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich” Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020.

Jubileuszowe Forum rozpoczęło się od występu Chóru Męskiego „Copernicus”, jednego z najstarszych działających nieprzerwanie amatorskich chórów męskich na Pomorzu. Założycielem i pierwszym dyrygentem był prof. Roman Grucza. Obecnie zespół prowadzi Pan Paweł Jankowski.

Po koncercie, Prezes Regionalnego Związku Pszczelarzy w Toruniu Pan Tadeusz Dussa otworzył XXX Forum Pszczelarzy. Uczestników powitali także Zastępca Dyrektora KPODR w Minikowie dr Ryszard Zarudzki, oraz Wiesław Czarnecki Dyrektor Departamentu Rolnictwa i Geodezji Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego.

Forum składało się z  części wykładowej i kiermaszowej. Głównym wykładowcą był prof. dr hab. Mariusz Gagoś z UMCŚ w Lublinie, który wygłosił 2 referaty. „W jaki sposób skutecznie chronić pszczoły przed neonikotynoidami” oraz „Jakość wosku pszczelego – wpływ na zdrowie pszczół”. Zaiteresowanie słychaczy było bardzo duże. Na koniec wystąpił Pan Adrian Stankiewicz z KPODR Oddział w Zarzeczewie i przedstawił temat „Charakterystyka matek pszczelich linii Kujawska".

W trakcie całego Forum przed budynkiem Centrum Konferencyjnego odbywał się kiermasz sprzętu i wydawnictw o tematyce pszczelarskiej. W kiermaszu wzięły udział różne firmy branży pszczelarskiej, a KPODR w Minikowo na swoim stoisku uruchomił punkt informacyjny o prowadzonej działalności pszczelarskiej przez Oddział w Zarzeczewie.

Tekst:
Marek Radzimierski

Zdjęcia:
Marek Rząsa

18 marca br. w Kujawsko-Pomorskim Ośrodku Doradztwa Rolniczego w Minikowie odbyła się  uroczystość z okazji Dnia Sołtysa.

Spotkanie rozpoczął dr Ryszard Kamiński dyrektor Ośrodka. Podczas uroczystości gościliśmy Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi Annę Gembicką, Poseł na Sejm RP Ewę Kozanecką, dyrektorów instytucji szczebla wojewódzkiego oraz wiele pań i panów sołtysów z naszego województwa.
Odczytano listy: Marszałek Sejmu RP Elżbiety Witek, Wojewody Kujawsko-Pomorskiego Mikołaja Bogdanowicza, dyrektor Kujawsko-Pomorskiego Oddziału Regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Jolanty Sobeckiej.

Dokonano wręczenia odznak honorowych „Zasłużony dla rolnictwa” przyznanych przez Wicepremiera, Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Henryka Kowalczyka, na wniosek dyrektora KPODR w Minikowie Ryszarda Kamińskiego. Odznaczenia wręczyła Pani Wiceminister Anna Gembicka w asyście Pani Poseł Ewy Kozaneckiej.  Wyróżniono łącznie 18 Sołtysów z województwa Kujawsko – Pomorskiego.

Pan dr Ryszard Zarudzki, zastępca dyrektora Kujawsko-Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Minikowie był moderatorem wystąpień  o „Naszej małej ojczyźnie” – troskach i radościach, w których zabrali głos Sołtysi: Małgorzata Wesołowska – Sołectwo Wudzynek, Gmina Dobrcz, powiat bydgoski, Henryk Kimber sołtys Rościmina, gmina Mrocza, powiat nakielski, Magdalena Pawłowska sołtys wsi Kazanie gmina Lubraniec, powiat włocławski.

Szczególnym momentem była obecność Pani Roksolany Stefanyshyn, matki trójki dzieci, która dotarła do nas z Ukrainy. Pani Roksolana dziękowała za gościnę i troskę jaką została otoczona przez swoich gospodarzy.

Spotkanie uświetnił występ Zespół Pieśni i Tańca Krajna. Na zakończenie spotkania można było spróbować produktów regionalnych, żywności wysokiej jakości (RHD, MLO). Poczęstunek, był okazją do dzielenia się doświadczeniem i nawiązywania kontaktów.

Katarzyna Szczepaniak
KPODR w Minikowie

Jesienią w naszym regionie oziminy wyglądały bardzo dobrze i dobrze. Warunki pogodowe sprzyjały zasiewom, pod dostatkiem było wilgoci. Także wejście w zimę było stosunkowo łagodne, pojawił się śnieg, mrozy nie były zbyt duże. Ale już lustracje wykonane jesienią i w połowie zimy pokazały, że nie wszędzie będzie łatwo. Jesienią na wielu, zwłaszcza wcześniej sianych polach, można było zaobserwować drobne uszkodzenia wywołane chorobami i szkodnikami. Tak się dzieje, gdy są sprzyjające warunki do ich rozwoju – przedłużająca się jesień przy częstych opadach, które nie muszą być duże, a tak właśnie było. Stosunkowo ciepła i bardzo długa jesień, a następnie dość łagodna zima przyniosła trochę problemów.

W rzepaku jak zawsze po zimie, można spodziewać się suchej zgnilizny kapustnych oraz pustych placyków po zniszczonych roślinach, które zmarzły ze względu na uszkodzenia wywołane przez śmietkę kapuścianą czy drobne wymokliska. Rzepak w tym sezonie powschodził bardzo dobrze i dobrze, nie było widać suszy na polach, choć w głębszych warstwach wilgoci za dużo nie ma. Na większości pól udało się zgromadzić tyle wilgoci w warstwie wierzchniej gleb, aby wszystkie nasiona skiełkowały jednocześnie. Inaczej niż miało to miejsce w sezonie ubiegłym, w którym – przypominam – wschody na plantacjach były nierówne i pojawiały się od sierpnia do końca października. Bardzo ciepłe dni i chłodne noce oraz duże nasłonecznienie powodują, że szkodniki, takie jak chowacz brukwiaczek czy pchełki, wychodzą „na raty” i trudno jest uchwycić moment najlepszy do ochrony. Żółte naczynia wystawione już w połowie lutego to bardzo dobry sposób obserwacji nalotów. Początkowo stwierdza się zazwyczaj pojedyncze chrząszcze po 3 dniach, ale wystarczą 2-3 noce bez przymrozków, z temperaturą powyżej 10^oC w dzień, by stwierdzić w naczyniu po kilkadziesiąt chrząszczy chowacza.

Na rzepaku po zimie zawsze występują oznaki suchej zgnilizny kapustnych oraz występuje pierwszy i jeden z najważniejszych szkodników – chowacz brukwiaczek (na zdjęciu). Dlatego koniecznie trzeba go monitorować przy pomocy żółtych naczyń.
 

Taki intensywny nalot obserwowaliśmy w ubiegłym sezonie. Miejmy nadzieję, że dzięki niskim nocnym temperaturom uszkodzenia przez chowacza nie będą zbyt duże. Na wielu plantacjach wczesne wykonanie zabiegu jest niezbędne i należy go wykonać jak tylko się ociepli, zwłaszcza w nocy. Uwaga – nie wszędzie jest duże nasilenie tego szkodnika.

Pożółkłe liście to oznaka chorób na zbożach ozimych. Szczególnie dużo oznak chorobowych widać było już w środku zimy w jęczmieniu ozimym i niektórych odmianach pszenic, zwłaszcza sianych wcześnie. 

W tym sezonie warunki pogodowe na razie sprzyjają dobremu rozwojowi roślin zbożowych, choć wydawało się, że może być nieco gorzej lub podobnie, jak w ubiegłym roku. Widać jednak wyraźnie żółknące liście na niektórych plantacjach i nie zawsze jest to objaw braku azotu. Silne przymrozki nocami od -5^oC nawet do -9^oC przy silnym nasłonecznieniu w ciągu dnia mogą powodować zamieranie liści, zwłaszcza tych, które uszkodzone zostały już jesienią przez choroby grzybowe, takie jak brunatna plamistość liści (DTR), septoriozy i mączniak. Dodatkowo warunki sprzyjały chwastom i dużo trudniej będzie je zwalczać. Uszkodzone liście szybko odbarwiają się i usychają. Ze względu na silne przymrozki wykonywanie zabiegów herbicydowych i grzybobójczych często jest niemożliwe lub bardzo ograniczone. Jak zawsze najsilniej zainfekowany jest jęczmień ozimy i to na ten gatunek musimy zwrócić uwagę. Jak najszybciej trzeba wykonać zabieg fungicydowy (jak tylko się ociepli) nie czekając do fazy strzelania w źdźbło – to bardzo ważne. Generalnie podczas lustracji, stwierdza się na niektórych odmianach pszenic nawet 50-60% porażonych roślin chorobami wskazanymi wyżej. W tym roku szybka ochrona przed chorobami od końca krzewienia – do fazy 2 kolanka, strzelania w źdźbło będzie konieczna praktycznie na wszystkich plantacjach zbóż ozimych.

W tym sezonie zalecamy bezwzględnie nie tylko stałą obserwację plantacji zbóż ozimych, szczególnie jęczmienia ozimego oraz pszenicy ozimej pod kątem chorób, ale także szybką reakcję, czyli możliwie szybkie zastosowanie zabiegu fungicydowego (najlepiej preparatem systemicznym) w fazie krzewienia w jęczmieniu ozimym oraz na początku strzelania w źdźbło, najpóźniej do 2 kolanka w pszenicach i w pszenżycie. Choroby te powoli przenoszą się na wyższe liście. Decydują o tym warunki pogodowe – brak wilgoci wstrzymuje zagrożenie i może się wydawać, że nie jest duże, ale to błąd – przekonamy się o tym, zwłaszcza gdy spadną deszcze i zrobi się ciepło. Rozwój chorób przy braku ochrony gwałtownie przyspiesza. Główne choroby to brunatna plamistość liści, septoriozy i mączniak. Poniżej krótkie przypomnienie na bazie danych IOR Poznań o tych chorobach. Mączniaka, ze względu na jego mniejszą szkodliwość wczesną wiosną, opiszemy nieco później.

Brunatna plamistość liści zbóż pszenicy występuje we wszystkich fazach rozwojowych roślin zbożowych (pszenica, pszenżyto, żyto, rzadziej w jęczmieniu). Pierwsze objawy choroby występują na roślinach już w okresie wschodów, grzyb może powodować zgorzel siewek, następnie objawy porażenia widoczne są już jesienią w fazie krzewienia, na liściach. Początkowo uwidocznia się to w postaci małych, owalnych, brunatnych plam wielkości 3 mm, otoczonych chlorotyczną obwódką. Wiosną choroba przenosi się coraz wyżej, plamy powiększają się często powodując zamieranie liści. W centralnej części plamy może być widoczna czarna plamka z białym punktem w środkowej części. Porażone liście zaczynają żółknąć. Na starszych roślinach plamy mają podobny kształt. Po wykłoszeniu w środkowej części plew widoczne mogą być małe owalne plamy wielkości 1-2 mm o barwie brązowej. Niekiedy na porażonych roślinach liście szybko żółkną, a na liściach można stwierdzić niewielkie mało wyraźne brązowo-brunatne plamy.

Typowe objawy brunatnej plamistości na liściach jesienią (po lewej), gdy zlewają się – wyglądają jak oznaki septoriozy (po prawej).

Zazwyczaj jesienią nie prowadzi się obserwacji pod kątem tej choroby, choć jak pokazują doświadczenia ostatnich kilku lat, objawy na liściach wskazują czasami, że to patogen sprawca brunatnej plamistości. Wtedy wiosną, w fazie krzewienia (BBCH 21-29) oraz od fazy 1 kolanka do fazy kłoszenia (BBCH 31-65), koniecznie należy prowadzić obserwacje na plantacjach zbóż, poszukując charakterystycznych plam na liściach lub kłosach wywołanych przez chorobę. Próg ekonomicznej szkodliwości to 10-20% ocenianych roślin z pierwszymi objawami choroby na liściach i utrzymująca się duża wilgotność (około 90% wilgotności względnej powietrza).

Objawy septoriozy paskowanej liści można najszybciej zauważyć już jesienią na końcówkach najstarszych liści.

Odrębnym problemem są septoriozy, ponieważ zazwyczaj mamy do czynienia z dwiema formami tej choroby i nie jesteśmy pewni na wczesnym etapie, która to forma, dlatego poniżej podaję opis obu septorioz.

Septorioza paskowana liści pszenicy (S. tritici) występuje we wszystkich fazach rozwojowych rośliny. Pierwsze objawy choroby na roślinach występują w fazie krzewienia, na liściach w różnych ich częściach. Najsilniejszemu porażeniu ulegają liście starsze, co prowadzi do ich przedwczesnego zamierania. Stopniowo choroba przenosi się na liście rosnące coraz wyżej. Początkowo pojawiają się małe, owalne, chlorotyczne plamy pomiędzy nerwami liścia. Po krótkim czasie plama powiększa się i jest barwy szaro-zielonej. W późniejszych fazach rozwojowych plamy są podłużne, położone obok siebie, barwy brązowej lub brunatnej. Plamy układają się w charakterystyczne paski na powierzchni blaszek liściowych, ale zainfekowane mogą być także pochwy liściowe. Na starszych roślinach plamy mają często kształt nieregularnych prostokątów z nekrozami obejmującymi znaczną jej część, ponieważ plamy łączą się ze sobą. Zabieg wiosną wykonuje się w fazie strzelania w źdźbło (BBCH 30), gdy jest 10-20% porażonej powierzchni liścia podflagowego lub 1% liści z owocnikami.

Objawy septoriozy plew na liściach różnią się istotnie od septoriozy paskowanej.

Septorioza plew pszenicy – jedna z najgroźniejszych chorób wywoływana jest przez grzyb, który zimuje na resztkach pożniwnych. Zimuje także w okrywie owocowo-nasiennej porażonych ziarniaków zbóż i traw, na siewkach porażonych jesienią zbóż oraz na obumarłych chwastach jednoliściennych. Wiosną zarodniki zakażają pszenicę ozimą i jarą. Zakażenie z porażonego ziarna następuje już w czasie kiełkowania. W czasie wegetacji dochodzi do wielokrotnych infekcji wtórnych zarodnikami konidialnymi. Choroba występuje w większym nasileniu po łagodnej zimie i wilgotnych latach o zwiększonej ilości opadów. Warunkiem wystąpienia silnego zakażenia jest utrzymywanie się wilgoci na liściach przez 3-6 godzin przy temperaturze 20-24^oC. Patogen ten rozprzestrzenia się w dużym stopniu przez konidia z rozpryskującymi się kroplami deszczu. W korzystnych warunkach rozwój choroby następuje po 7-14 dniach inkubacji grzyba.

Pierwsze symptomy można obserwować już na siewkach, chociaż są one nieco wyraźniejsze na roślinach starszych. Grzyb Septoria nodorum poraża wiosną dolne liście roślin. Następnie patogen przenosi się na górne liście, dokłosie i kłos. Plamy mają początkowo żółto-zieloną barwę, a następnie brązowieją i przybierają kształt zbliżony do soczewkowatego. Starsze plamy są przeważnie jasnobrązowe, zlewają się i mogą obejmować także pochwy liściowe. Na powierzchni plam mogą pojawiać się słabo widoczne piknidia, z których w czasie wilgotnej pogody wydostają się różowe lub cieliste kropelki kleistej cieczy zawierające zarodniki grzyba. Mimo że jest to jedna z groźniejszych chorób to obserwację i określenie zagrożenia wykonuje się przede wszystkim od wiosny, ale najczęściej w fazie początków kłoszenia. Zabieg należy wykonać pod koniec strzelania w źdźbło (BBCH 37) lub na początku kłoszenia (BBCH 51), jeśli objawy porażenia występują na górnych liściach (5-10% liści z plamami na pszenicy, 10-15% liści z plamami na pszenżycie) i utrzymuje się duża wilgotność.

Opracowanie:
Marek Radzimierski
Główny specjalista ds. zbóż  
KPODR w Minikowie O/Przysiek