Nabory z KPO: wnioski o wsparcie na wymianę dachów tylko do 15 listopada, a o pomoc na inwestycje w przetwórstwo – do 18 listopada
Trwają cztery nabory wniosków o pomoc w ramach Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności. Trzy z nich – pomoc na wymianę pokryć dachowych na budynkach gospodarskich wykonanych z materiałów zawierających azbest oraz dwa nabory o wsparcie na inwestycje w przetwórstwo lub wprowadzanie produktów do obrotu dla osób fizycznych lub przedsiębiorstw – kończą się listopadzie. Natomiast o pomoc na wymianę słupów chmielowych można ubiegać się do końca grudnia 2023 r.
Wnioski o pomoc można składać wyłącznie w formie elektronicznej przez formularz udostępniony na Platformie Usług Elektronicznych – otwórz
By ułatwić potencjalnym zainteresowanym ubieganie się o taką pomoc, przygotowane zostały przez ekspertów z Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania – otwórz
Wymiana w gospodarstwach rolnych pokryć dachowych wykonanych z materiałów zawierających azbest
Do 15 listopada 2022 r. Agencja będzie przyjmować wnioski o przyznanie pomocy na wymianę azbestowych pokryć dachowych. Ważne, że takie dachy muszą się znajdować na budynkach służących do produkcji rolniczej. Maksymalna powierzchnia, do której rolnikom przysługuje wsparcie, wynosi 500 m2, a stawka pomocy to 40 zł/m2. Wymiana musi dotyczyć całego dachu.
Wsparcie mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw w zakresie przetwórstwa lub wprowadzania do obrotu produktów rolnych, rybołówstwa lub akwakultury
W ramach tego naboru Agencja będzie przyjmować wnioski do 18 listopada 2022 r. Wsparcie ma charakter refundacji (do 50% kosztów kwalifikowalnych), natomiast obowiązujące limity pomocy to: 3 mln zł dla mikroprzedsiębiorstw, 10 mln zł w przypadku firm o statusie małego przedsiębiorstwa oraz 15 mln zł gdy beneficjentem chce się stać średnie przedsiębiorstwo. Otrzymane fundusze mogą zostać przeznaczone m.in. na zakup i instalację nowych maszyn i urządzeń. Można za nie pozyskać również nowe środki transportu spełniające normy niskiej emisji spalin wykorzystywane np. do przewozu produktów rolnych, produktów rybołówstwa czy akwakultury.
Wsparcie dla rolników lub rybaków w zakresie przetwarzania lub wprowadzania do obrotu produktów rolnych, spożywczych, rybołówstwa lub akwakultury.
Również do 18 listopada 2022 r. o pomoc na przetwórstwo lub wprowadzanie produktów od obrotu mogą ubiegać się rolnicy lub ich małżonkowie, ale także osoby uprawnione do chowu, hodowli lub połowu ryb. Wsparcie jest udzielane do wysokości limitu, który wynosi 500 000 zł. Pomoc finansowa polega na refundacji do 50% kosztów kwalifikowalnych, do których zalicza się m.in. wydatki poniesione na budowę budynków i budowli służących realizacji inwestycji, ale także ich remont. Wsparcie będzie można uzyskać również na zakup nowego terminala płatniczego czy utrzymanie domen internetowych związanych z realizacją przedsięwzięcia.
Wymiana słupów impregnowanych kreozotem na plantacjach chmielu
Plantatorzy mogą uzyskać pomoc maksymalnie do 5 ha upraw chmielu. Wysokość wsparcia uzależniona jest od tego, czy słupy impregnowane kreozotem będą wymieniane na kompozytowe czy betonowe, a także od tego czy odbiorca końcowy pomocy jest młodym rolnikiem:
-
młodzi rolnicy (osoby do 40 lat włącznie):
- wymiana na słupy kompozytowe – 102 217,50 zł/ha
- wymiana na słupy betonowe – 117 661,60 zł/ha
-
pozostali rolnicy:
- wymiana na słupy kompozytowe – 73 012,50 zł/ha
- wymiana na słupy betonowe – 84 044,00 zł/ha
Nabory wniosków rozpoczęły się 17 października 2022 r. Do 1 listopada 2022 r. zarejestrowano 133 wnioski na ponad 412,5 mln zł od mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw zainteresowanych wsparciem w ramach przetwórstwa lub wprowadzania produktów do obrotu. Rolnicy i rybacy, którzy planują działalność przetwórczą, złożyli 38 wniosków o 10,8 mln zł wsparcia. Natomiast o dofinansowanie wymiany pokryć dachowych z azbestu na kwotę ponad 61,4 mln zł ubiega się 4746 gospodarzy.
Więcej o wsparciu z KPO – otwórz
Rolnicza aplikacja eDWIN całkowicie dostępna. Każdy może z niej skorzystać
Bezpłatna aplikacja eDWIN, która ułatwia codzienną pracę na polu, jest już całkowicie dostępna. Skorzystać mogą z niej zarówno rolnicy, jak i samorządy, instytucje naukowe oraz każdy z nas. Wraz z końcem października uruchomione zostały dwie ostatnie usługi w ramach platformy eDWIN, którymi są „Śledzenie pochodzenia produktów” oraz „Raportowanie zagrożeń”.
– Całkowite udostępnienie platformy doradczej eDWIN znacząco przyczyni się do ułatwienia codziennej pracy rolników na polu. Dzisiejszy świat opiera się na stałym postępie technologicznym oraz wdrażaniu innowacyjnych rozwiązań praktycznie we wszystkich dziedzinach życia. To samo dotyczy także rolnictwa. Nowoczesne rolnictwo wymaga korzystania z innowacyjnych technologii. Tylko w taki sposób wielkopolskie oraz polskie rolnictwo może stale się rozwijać – mówi Jacek Sommerfeld, dyrektor Wielkopolskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego.
Dzięki aplikacji sprawdzisz pochodzenie produktu
Pomysłodawcą utworzenia platformy eDWIN był Wielkopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Poznaniu. Platforma jest całkowicie darmowa i dostępna dla wszystkich chętnych na komputerach oraz jako aplikacja na urządzeniach mobilnych. Z platformy mogą korzystać zarówno rolnicy, instytucje naukowe, samorządy, jak i inne chętne osoby. Szczegółowe informacje o platformie dostępne są na stronie www.edwin.gov.pl.
Aplikacja eDWIN została częściowo udostępniona już w czerwcu 2022 roku. Od tego czasu rolnicy mogli korzystać z dwóch usług: „Wirtualne gospodarstwo” oraz „Udostępnianie danych meteorologicznych”. Nadal trwały za to prace nad dwoma ostatnimi usługami, którymi są „Raportowanie zagrożeń” oraz „Śledzenie pochodzenia produktów”. Te dobiegły końca w październiku, dzięki czemu wszystkie usługi są już dostępne.
Z usługi „Śledzenie pochodzenia produktów” mogą korzystać zarówno rolnicy, jak i konsumenci, czyli w praktyce każdy z nas. Pozwala ona producentom na wprowadzenie do rejestru informacji o pochodzeniu produktu, z którymi mogą zapoznać się konsumenci.
– Możliwości tej usługi mogą docenić między innymi osoby, dla których istotne są informacje o pochodzeniu danego produktu oraz wybieranie artykułów ze sprawdzonego źródła – tłumaczy Jacek Sommerfeld.
Natomiast usługa „Raportowanie zagrożeń” jest przeznaczona dla instytucji odpowiedzialnych za ochronę roślin oraz instytucji naukowych. Dzięki niej możliwe jest generowanie raportów z systemu monitoringu zagrożeń chorobami i szkodnikami w rolnictwie czy ogrodnictwie.
Ostrzeżenie przed zagrożeniami i aktualne dane meteorologiczne
Z punktu widzenia rolników najważniejsze są dwie pozostałe usługi, które są aktywne już od czerwca, czyli „Wirtualne gospodarstwo” oraz „Udostępnianie danych meteorologicznych”. Pierwsza z nich umożliwia pozyskiwanie, gromadzenie i udostępnianie informacji o wystąpieniu na danym obszarze agrofagów oraz dostarcza powiadomienia dotyczące ewentualnych zagrożeń na polu.
Ponadto, dzięki platformie eDWIN rolnicy mają dostęp do danych z około 600 stacji meteorologicznych w całej Polsce, które zbierają informacje o aktualnym stanie pogody. Każda stacja na bieżąco monitoruje między innymi temperaturę, wilgotność powietrza, sumę i intensywność opadów deszczu, ciśnienie atmosferyczne oraz prędkość i kierunek wiatru.
Platforma doradcza eDWIN powstała w ramach projektu „Internetowa Platforma Doradztwa i Wspomagania Decyzji w Integrowanej Ochronie Roślin”. Prace nad platformą trwały od czerwca 2019 do końca października 2022 roku i uczestniczyło w nich 19 partnerów z całej Polski, w tym wszystkie wojewódzkie ośrodki doradztwa rolniczego, Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie, Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe oraz Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy.
Norbert Kowalski
Specjalista ds. Public Relations
Wielkopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Poznaniu
tel. 500 680 002, norbert.kowalski@wodr.poznan.pl
VI Ogólnokrajowa konferencja na temat śruty rzepakowej już za nami!
19 października br. w Centrum Transferu Wiedzy i Innowacji im. Leona Janty-Połczyńskiego w Minikowie odbyła się VI Ogólnokrajowa konferencja na temat śruty rzepakowej. Konferencję oficjalnie otworzył Mariusz Szeliga, prezes Polskiego Stowarzyszenia Producentów Oleju (PSPO), który podkreślił znaczący wzrost w ostatnich latach produkcji rzepaku. Po nim głos zabrał prezes Krajowego Zrzeszenia Producentów Rzepaku i Roślin Białkowych – Juliusz Młodecki, który zwrócił uwagę na dużą dostępność śruty rzepakowej przez cały rok. Wspomniał on także o istotnej roli Polskiej Koalicji Biopaliw i Pasz Białkowych, która stanowi unikatowe porozumienie całego łańcucha produkcji oleju. Następnie Ryszard Zarudzki – dyrektor Kujawsko-Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Minikowie (KPODR) podziękował uczestnikom za liczne przybycie na wydarzenie oraz przywitał zaproszonych gości specjalnych, w tym Jana Krzysztofa Ardanowskiego – Posła na Sejm RP, który podkreślił istotę zwiększenia wykorzystania śruty rzepakowej.
Część merytoryczną konferencji rozpoczął Adam Stępień, dyrektor generalny Polskiego Stowarzyszenia Producentów Oleju, który przedstawił uczestnikom aktualną sytuację na rynku produktów przerobu rzepaku w Polsce i Europie. Rzepak jest drugą uprawianą na świecie rośliną oleistą tuż za soją. Polska szczyci się tym, że jest liderem europejskim w jego uprawie, jest to możliwe dzięki ciągłemu upowszechnianiu, które przynosi oczekiwane efekty. Luki na zachodnim rynku są szansą dla Polski, nadal jednak to Niemcy i Francja przodują w dostawach rzepaku.
Następnie prelekcję wygłosił prof. dr hab. Andrzej Łozicki, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, który przedstawił zgromadzonym uczestnikom, dlaczego poekstrakcyjna śruta rzepakowa jest lepszą paszą dla bydła mięsnego niż poekstrakcyjna śruta sojowa. Zwrócił on uwagę na zwiększone zainteresowanie poekstrakcyjną śrutą rzepakową, które wynika z trendu żywienia krów „bez GMO”. Wpływ mają także wysokie ceny poekstrakcyjnej śruty sojowej oraz wzrost świadomości na temat jej wartości w żywieniu bydła. Prelegent pokreślił, że poekstrakcyjna śruta rzepakowa daje lepsze wyniki produkcyjne.
Po krótkiej przerwie, wciąż spragnieni wiedzy uczestnicy wrócili na wykład prof. Pawła Górki z Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie, który przybliżył możliwości wykorzystania poekstrakcyjnej śruty rzepakowej w paszach starterowych dla cieląt przeznaczonych na opas. Przedstawił on wyniki badań, w których zastępowano śrutę sojową śrutą rzepakową, potwierdzające, że wcale nie daje ona gorszych rezultatów w żywieniu cieląt. Dodatkowo podał on informacje w jakiej formie podawać cielętom pasze starterowe z udziałem białka rzepaku, aby była ona dla nich smaczniejsza oraz jak umiejętnie wybierać pasze spośród tych dostępnych na rynku.
Ostatnią z prelekcji przedstawił Bartłomiej Lubiński z KPODR, który mówił o wsparciu przez Ośrodek produkcji bydła mięsnego w województwie kujawsko-pomorskim, wsparciu rozwoju produkcji zrównoważonej z wyższym dobrostanem zwierząt, zdrowszymi zwierzętami, korzystną dla klimatu oraz większą odpornością ekonomiczną gospodarstw.
Na zakończenie konferencji odbyła się debata ekspercka z udziałem Piotra Szysza – przewodniczącego zespołu roboczego ds. śruty – PSPO, Juliusza Młodeckiego – Prezesa Krajowego Zrzeszenia Producentów Rzepaku i Roślin Białkowych, Jacka Zarzeckiego – Prezesa Zarządu Polskiego Związku Hodowców i Producentów Bydła Mięsnego, Łukasza Karmowskiego – Prezesa Zarządu Związku Gorzelni Polskich, producenta bydła mięsnego, Piotra Wójcika – kierownika Zakładu Hodowli Bydła, Instytutu Zootechniki w Balicach oraz Ryszarda Zarudzkiego – dyrektora KPODR, którą moderował Karol Bujoczek – redaktor naczelny czasopisma Top Agrar Polska – prowadzący całość wydarzenia. Uczestnicy debaty dyskutowali na temat potencjału województwa kujawsko-pomorskiego w uprawie rzepaku, a także o możliwościach zmniejszenia eksportu śruty rzepakowej.
Tekst: Bartłomiej Lubiński, KPODR
Foto: Jarosław Domiński, KPODR
Konkurs – krzyżówka „W zgodzie z naturą”
Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie
oraz Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu
zapraszają do udziału w konkursie – krzyżówka „W zgodzie z naturą”.
Czytelnicy listopadowego wydania miesięcznika „Wieś Kujawsko-Pomorska” będą mogli wziąć udział w konkursie i rozwiązać krzyżówkę z zakresu ekologii, ochrony środowiska, rolnictwa i wygrać nagrodę ufundowaną przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu w ramach projektu:
„Ochrona środowiska-wyzwania i perspektywy dla mieszkańców województwa kujawsko-pomorskiego”.
Rozwiązaniem krzyżówki jest hasło, które należy przesłać do Organizatora konkursu
na adres: lidia.saganowska@kpodr.pl do 28 listopada 2022 r.
30 listopada 2022 r. spośród osób, które prześlą prawidłowe rozwiązanie krzyżówki zostanie wylosowana jedna osoba i otrzyma nagrodę
Regulamin konkursu do pobrania:
SERDECZNIE ZAPRASZAMY DO UDZIAŁU W KONKURSIE
Losowanie nagrody w konkursie – krzyżówce, w październikowym wydaniu Wsi Kujawsko-Pomorskiej
Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie
wraz z
Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu
zorganizowali konkurs – krzyżówkę pn. „W zgodzie z naturą”,
która zamieszczona była w październikowym wydaniu naszego miesięcznika
w ramach projektu ekologicznego pn.
„Bioróżnorodność naszym bogactwem – edukacja i informacja dla mieszkańców województwa kujawsko-pomorskiego”.
W konkursie wzięło udział 20 osób, spośród których 31 października komisja konkursowa wyłoniła jednego zwycięzcę. Laureatką konkursu została Pani Katarzyna Słodowska, która w wyznaczonym terminie nadesłała prawidłowe hasło – Zioła to źródło zdrowia. Nagrodą w konkursie były naczynia termiczne – kubek i butelka, książka oraz gry edukacyjne. Pani Katarzynie gratulujemy wiedzy i serdecznie zapraszamy do udziału w kolejnych konkursach oraz poszerzania swojej wiedzy z zakresu ekologii i ochrony środowiska.
Tekst i zdjęcie: Lidia Saganowska KPODR w Minikowie
RELACJA Z KONFERENCJI „Identyfikacja i promocja żywności wysokiej jakości szansą dla lokalnych producentów”
„Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie”.
Szkolenie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW)
w ramach Poddziałania „Wsparcie dla szkolenia doradców” Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020.
Instytucja Zarządzająca PROW 2014-2020 – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
RELACJA Z KONFERENCJI PODSUMOWUJĄCEJ WARSZTATY W RAMACH OPERACJI:
„Identyfikacja i promocja żywności wysokiej jakości szansą
dla lokalnych producentów”
26 – 28 października 2022 r.
Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie Wydział Nauk o Żywności i Biotechnologii
W dniach od 26 do 28 października 2022 r. odbyła się, na terenie Wydziału Nauk o Żywności i Biotechnologii Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, konferencja podsumowująca warsztaty zrealizowane w ramach operacji „Identyfikacja i promocja żywności wysokiej jakości szansą dla lokalnych producentów”, organizowanej przez Ogólnopolskie Stowarzyszenie Przetwórców i Producentów Ekologicznych „POLSKA EKOLOGIA” wraz z Kujawsko-Pomorskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Minikowie, Lubelskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Końskowoli, Podkarpackim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Boguchwale oraz Wielkopolskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Poznaniu.
W powyższej konferencji wzięli udział uczestnicy serii warsztatów realizowanych na terenie wyżej wymienionych Ośrodków Doradztwa Rolniczego. Wśród nich znaleźli się przedstawiciele różnych środowisk, zarówno rolnicy będący najważniejszym elementem produkcji żywności, jak i przetwórcy, doradcy, koordynatorzy projektu, przedstawiciele szeroko pojętych instytucji wsparcia rolnictwa oraz nauki, w tym pracownicy naukowi z Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie.
Pierwszego dnia trwania konferencji, po dokonaniu rejestracji i obiedzie, nastąpiło otwarcie konferencji i uroczyste powitanie zaproszonych gości przez władze uczelni reprezentowane przez Jego Magnificencję Rektora prof. dr hab. Krzysztofa Kowalczyka, prorektora ds. Nauki i Współpracy z Zagranicą dr hab. Bartosza Sołowieja, dziekana Wydziału Nauk o Żywności i Biotechnologii UP w Lublinie Pana prof. dr hab. Waldemara Gustawa oraz przedstawiciela. Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Przetwórców i Producentów Ekologicznych „POLSKA EKOLOGIA” – Partnera KSOW.
Następnie miały miejsce prezentacje efektów serii warsztatów prowadzonych w każdym z województw. Zostały one przeprowadzone przez koordynatorów regionalnych z województw biorących udział w projekcie oraz prowadzonych warsztaty. Dokonali oni podsumowania warsztatów przedstawiając wnioski z każdego nich.
W kolejnym punkcie uczestnicy wysłuchali, wygłoszonego przez Adama Patkowskiego i Macieja Bartonia, wykładu: Produkcja żywności wysokiej jakości i rynki dla tego typu produktów – krajowy i światowy.
Wykład był dobrym wstępem do panelu dyskusyjnego, podczas którego uczestnicy poruszyli problem rozdrobnionej struktury agrarnej polskiego rolnictwa, który jak się okazuje paradoksalnie nie jest problemem, ale czymś oczekiwanym obecnie przez świadomych konsumentów, chcących coraz częściej nabywać produkty wytwarzane metodami tradycyjnymi w rodzinnych gospodarstwach, stawiających na jakość a nie na ilość. Zdaniem uczestników dyskusji większym problemem jest brak integracji (poziomej i pionowej) oraz poparcia jakości polskich produktów certyfikatami, przez co są one sprzedawane na rynki zagraniczne ze stosunkowo niską marżą, co trzeba koniecznie zmienić. Dodatkowo niejednokrotnie Polska jest jedynie producentem półproduktów, dostarczycielem surowców zamiast odpowiednio droższych gotowych wyrobów. Przykładem tego typu działania jest koncentrat jabłkowy, w którego wytwarzaniu nasz kraj jest potentatem i który trafia następnie na różne rynki na świecie, tracąc polskie pochodzenie, jako że nie pochodzi od jabłek certyfikowanych, takich jak np. jabłka grójeckie. Po dyskusji ogłoszono przerwę kawową, która była okazją do rozmów networkingowych.
Po pauzie, kolejny ekspert – Hubert Gonera przedstawił wykład: Kreowanie marek oraz strategii promocji żywności, w czasie którego poruszono kwestie konieczności szeroko pojętej współpracy poszczególnych wytwórców żywności wysokiej jakości, ze szczególnym naciskiem na proces certyfikacji danego wyrobu i promocji żywności oraz podczas budowy marki, będącej nie tylko daleko idącą inwestycją w przyszłość ale także dużym zasobem kapitałowym. Przedstawiono różnice i analogie pomiędzy strategiami indywidualnych produktów wysokiej jakości a możliwościami wspólnej promocji pod parasolem istniejących na rynku certyfikatów. Odwoływano się do określenia certyfikatów jakości obecnych w Unii Europejskiej jako do wspólnego narzędzia przeciwstawiania się strategią promocji globalnych koncernów, które posiadają często najsilniejsze marki.
Podczas trwającej po zakończeniu wykładu dyskusji poruszono konieczność współpracy i dążenia do integracji uczestników biorących udział w projekcie, aby móc w pełni wykorzystać potencjał polskiego rolnictwa i szeroko pojętego sektora agro. W dalszej części panelu dyskusyjnego nawiązano do doświadczeń z włoskiego rejonu Emilia-Romania, będącego pod względem produkcji wysokojakościowej żywności perłą w koronie kuchni włoskiej. Doświadczeń z zakresu współpracy
w całym łańcuchu produkcji, pomiędzy organizacjami producentów, jednostkami certyfikującymi oraz przedstawicielami samorządu. Samorządu, który postrzega swoją rolę jako kreatora środowiska przyjaznego i sprzyjającego dla wytwórców oraz dążącego do szeroko pojętej integracji i współpracy. Powoływano się także na przykłady francuskie, obfitujące w tworzenie związków producenckich wokół serów i win czy hiszpańskie skupione na jakościowych i dojrzewających wędlinach. W panelu dyskusyjnym padały już propozycje możliwych działań wspólnych służących certyfikacji polskich produktów rolniczych w tym: derenia (podkarpackie), maliny (lubelskie), aronii (lubelskie), szparaga (wielkopolskie), miodów (lubelskie i podkarpackie), kiszonek (wszystkie 4 regiony), wypieków z mąk ekologicznych i zakwasu (wszystkie 4 regiony) oraz wędlin z ras rodzimych wieprzowiny (wszystkie 4 regiony).
Po zakończeniu panelu dyskusyjnego nastąpiło podsumowanie pierwszego dnia konferencji, podczas którego zsyntezowano najważniejsze wątki poruszone podczas trwania wykładów i paneli dyskusyjnych. Podsumowując I dzień konferencji moderator podkreślił konieczność działania ciągłego, wykraczającego poza logikę projektową mającego na celu wsparcie produktów posiadających potencjał tożsamościowy i odpowiednie zaplecze produkcyjne, aby zdobyć rynki europejskie, ale już pod własną marką chronioną oznaczeniem europejskim (Chronione Oznaczenie Geograficzne, Chroniona Nazwa Pochodzenia, Gwarantowana Tradycyjna Specjalność).
Drugi dzień konferencji rozpoczął się od wystąpienia Aleksander Bednarskiego, który wygłosił wykład na temat krajowych systemów i certyfikatów jakości żywności. Ekspert opisał szczegółowo historię oraz sposoby uzyskania certyfikatów krajowych takich jak znak „Jakość Tradycja” przyznawany przez Polską Izbę Produktu Regionalnego i Lokalnego.
W dyskusji podczas panelu następującego po wykładzie się dyskusji skupiono się głównie na systemie jakości „Jakość Tradycja”, próbując zrozumieć jakie wymierne korzyści certyfikat przysparza produktom, które mogą się nim posługiwać. W dyskusji pojawiały się różnorodne nazwy produktów posiadających ten znak – najczęściej odwoływano się do Majonezu Kieleckiego. Uczestnicy przyznali, że potencjał oddziaływania znaku jest ograniczony do rynku polskiego.
W dalszej kolejności Maciej Majewski zaprezentował wykład: Unijne systemy i certyfikaty jakości żywności. Skupiono się na wskazaniu różnych, możliwych do uzyskania certyfikatów jakości takich jak Chronione Oznaczenie Geograficzne i Chroniona Nazwa Pochodzenia. Przykładem, na którym oparł się prowadzący było Jabłko Grójeckie.
Wykład stał się wstępem do prowadzonej dyskusji, na początku której poruszono problem niewielkiej ilości certyfikatów unijnych polskiej żywności, pomimo posiadania dużego potencjału i odpowiedniej jakości surowca. Następnie skupiono się na dwutorowym podejściu do certyfikowania produktów: zarówno na wyrobach, które już się świetnie rozwijają, są rozpoznawalne i potrzebują certyfikatu jako naturalnego kroku w rozwoju ewolucyjnym produktu, ale też takich, które identyfikujemy jako produkty w tej chwili obecne na rynku w stopniu niewystarczającym, zanikające poprzez ograniczanie swojej skali produkcji, ale dysponujące olbrzymimi tradycjami i posiadające ogromny potencjał rynkowy. Być może dzięki projektowi wybrane wyroby powrócą i zyskają odpowiednią rangę i status, a być może będzie mogło się to odbyć jedynie dzięki ich certyfikowaniu. Uczestnicy panelu przywoływali przykłady między innymi: serów korycińskich, fasoli wrzawskiej, obwarzanka krakowskiego i Rogala Świętomarcińskiego.
W kolejnej sesji wykładowej, Michał Rzytki wygłosił wykład: Promocja żywności wysokiej jakości na rynku krajowym – instytucje i instrumenty wspierające. Miał on na celu pokazanie wachlarza możliwości jakimi posługiwać się mogą producenci produktów spożywczych wysokiej jakości w Polsce. Omówiono między innymi działania i kampanie prowadzone przez KOWR, ogólnopolskie targi o profilu spożywczym.
Po prezentacji nastąpił panel dyskusyjny. Uczestników najbardziej interesowało zachęcenie do udziału w działaniach promocyjnych grup takich jak dzieci i seniorzy oraz osoby o wysokiej świadomości jakościowej żywności. Wskazywano także na efekt latarni, który może zostać zapewniony przez udział w imprezach o wysokiej rozpoznawalności przyciągających między innymi osoby publiczne.
Po niej miało miejsce drugie wystąpienie Pana Rzytkiego tym razem pod tytułem: Promocja żywności wysokiej jakości na rynku zagranicznym – instytucje i instrumenty wspierające. Wskazano w nim między innymi na możliwość finansowania działań z projektów ministerialnych, współpracy oraz bezpośrednio finansowanych przez Komisję Europejską.
W przypadku panelu dyskusyjnego na temat promocji na rynku zagranicznym znaczna ilość pytań odnosiła się do praktycznych możliwości wsparcia eksportu polskich produktów na rynki zagraniczne wspierane przez znaki – certyfikaty unijne. Uczestnicy panelu wielokrotnie podkreślali konieczność szerszego wykorzystania pozytywnego wizerunku jaki u europejskich konsumentów posiadają certyfikaty Chronione Oznaczenie Geograficzne i Chroniona Nazwa Pochodzenia, które swoją historią datowane są na lata siedemdziesiąte XX wieku.
Po zakończeniu panelu dyskusyjnego nastąpiło podsumowanie drugiego dnia konferencji, podczas którego zsyntezowano najważniejsze wątki poruszone podczas trwania wykładów i paneli dyskusyjnych.
Trzeciego dnia konferencji po przywitaniu uczestników przez prowadzących, został wygłoszony wykład przez Krzysztofa Zielińskiego na temat: Tworzenie i realizacja strategii rozwoju lokalnego. W prezentacji dotyczącej stworzenia i rozwoju strategii rozwoju odwoływano się do konkretnego regionu, poprzez wykorzystywanie w namacalny sposób jego atutów i zasobów, którymi dysponuje. Jako przykład takiego działania możemy podać austriacką Dolinę Wachau, która po zniszczeniu pod koniec XIX w. upraw winorośli, postawiła na morele, uprawiane tam od czasów rzymskich, z których lokalni producenci wytwarzają certyfikowane wyroby.
Podczas po wykładowej dyskusji uczestnicy wskazali, iż podobną drogą może pójść Podkarpacie, posiadające na swoim terenie uprawy derenia, albo Lubelszczyzna, która dzięki połączeniu wielu czynników w tym i środowiskowych związanych ze specyficznym klimatem i urodzajną glebą, umożliwiających uprawę owoców miękkich – stała się dysponującym dużym potencjałem zagłębiem uprawy owoców takich jak aronia, malina, truskawka, borówka.
Kolejny prezentujący Roman Grzesiak przedstawił nowe trendy na krajowym i światowym rynku agro oraz szanse i zagrożenia jakie się z tym wiążą. Wykazał on między innymi daleko idące zmiany w popycie jakie wywołują: pandemia, zmieniające się globalne i lokalne warunki geopolityczne (wojna w Ukrainie) i finansowe (ceny środków produkcji i inflacja). Wskazał on także na wagę bezpieczeństwa żywnościowego na poziomie krajowym i europejskim.
Podczas panelu dyskusyjnego i sesji pytań dało się słyszeć interesujące głosy wypływające jako konsekwencje logiczne z prezentacji eksperta. Pomimo zawirowań globalnych popyt na produkty żywnościowe najwyższej jakości może rosnąć, gdyż zaliczyć je można zarówno do dóbr luksusowych jak również dóbr pierwszej potrzeby dla świadomych ich prozdrowotnego wpływu na organizmy i ogólny dobrostan konsumentów.
Podczas debaty podsumowującej odbywającej się na zakończenie konferencji, dotyczącej wyboru „lokomotyw” wzrostu w obszarze produktów żywnościowych najwyższej jakości oraz koordynacji
i maksymalizacji efektów promocji polskiej żywności, uznano za konieczne zadbanie, aby charakter kulinarny, metody produkcji i wyroby charakterystyczne dla polskich regionów były odpowiednio certyfikowane. Odpowiednio to znaczy w sposób przemyślany wynikający z potencjału, skali produkcji, zaplecza surowcowego oraz możliwości rozwojowych.
W kwestii produktów żywnościowych wspólnych dla wielu polskich rejonów i mających potencjał w zakresie certyfikacji możemy pomyśleć o: kiszonkach, ze względu na to, że do ich tworzenia wykorzystywana jest technikę konserwacji żywności mającą dość duży związek z Polską (kultura i klimat); miodach, charakteryzujących się różnorodnością wynikającą z odmiennych metod produkcji, charakteru klimatu czy bioróżnorodności; przetworach owocowych, takich jak octy, w końcu jesteśmy zagłębiem owocowym, niestety narażonym na wahania cen surowca, więc koniecznością jest pójście w przetwórstwo; gęsinie, naturalnie wypasanej i będącej słynnym w zachodniej Europie polskim produktem, jednak sprzedawanym przez pośredników zagranicznych; czy chociażby rasy rodzime świń utrzymane w chowie tradycyjnym, również ekologicznym z zachowaniem podwyższonego dobrostanu, na czym można budować markę produktu finalnego. Dodatkowo regionalnie, nie możemy zapomnieć o konieczności szybkiej certyfikacji: derenia (podkarpackie), maliny (lubelskie), aronii (lubelskie), szparaga (wielkopolskie), miodów (lubelskie i podkarpackie), wypieków z mąk ekologicznych i zakwasu (lubelskie, kujawsko-pomorskie) oraz wędlin z ras rodzimych wieprzowiny (kujawsko-pomorskie, podkarpackie, lubelskie, wielkopolskie).
W podsumowaniu podkreślano, że żywność wysokiej jakości to przede wszystkim jakościowy surowiec oraz walory zdrowotne i smakowe. Natomiast pod względem formalnym musi to być koniecznie potwierdzone certyfikatem, stanowiącym przepustkę na najwyższe półki najbardziej wymagających rynków. Konsumenci szukający żywności wysokiej jakości oraz polskich produktów, niejednokrotnie zwracają uwagę na certyfikat, który gwarantuje jakość. Dlatego tak ważne jest stworzenie dla każdego regionu listy produktów, które muszą być jak najszybciej certyfikowane i włożone do koszyka wspólnej promocji, a dla tych które mających już certyfikat konieczne jest wsparcie ich w procesie promocji na rynki zewnętrzne, by wartość dodana do pracy polskich wytwórców była możliwie jak najwyższa.
Powinniśmy brać pod uwagę, że przeprowadzona operacja zarówno może jak i powinna stać się początkiem procesu trwającego lata i prowadzącego w konsekwencji do wzrostu ilości polskich produktów certyfikowanych dostępnych nie tylko na rynku polskim, ale także światowych. Wielu uczestników projektu zgłaszało pilną potrzebę i chęć podjęcia sprawnych i konkretnych kroków w tym kierunku.
Odwiedź portal KSOW – https://ksow.pl. Zostań partnerem Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich
Instytucją odpowiedzianą za treść informacji jest Ogólnopolskie Stowarzyszenie Przetwórców i Producentów Ekologicznych „POLSKA EKOLOGIA”
KSOW
Oszczędzaj wodę z Państwowym Gospodarstwem Wodnym Wody Polskie
Zapraszamy do lektury wydawnictwa
Oszczędzaj wodę z Państwowym Gospodarstwem Wodnym
Wody Polskie
Kliknij na link lub obrazek i pobierz:
Oszczedzaj-wode-z-PGW-WP-19-sierpnia-2022-2
Gospodarstwo edukacyjne – konsultacje prawne
Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie
Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi
Operacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Schematu II Pomocy Technicznej „Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich” Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020
24 listopada 2022 r. Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie przeprowadzi spotkanie konsultacyjne online pn. „Gospodarstwo edukacyjne – innowacyjna forma przedsiębiorczości na obszarach wiejskich – Aspekty prawne prowadzenia gospodarstwa edukacyjnego”.
Spotkanie jest skierowane do osób prowadzących lub zamierzających prowadzić działalność turystyczną na obszarach wiejskich, a także do osób zaangażowanych w działania na rzecz rozwoju obszarów wiejskich (przedstawicieli instytucji, lokalnych liderów), z terenu województw: kujawsko-pomorskiego, lubuskiego, opolskiego i zachodniopomorskiego.
Uczestnicy spotkania będą mogli skonsultować z ekspertem ewentualne wątpliwości dotyczące kwestii prawno-podatkowych przy prowadzeniu gospodarstwa edukacyjnego.
Osoby, które chciałyby podczas spotkania uzyskać odpowiedź na konkretne pytania natury prawnej, proszone są o przesłanie tych pytań (z możliwie dokładnym opisem sytuacji wyjściowej) na adres mailowy: aleksandra.hapka@kpodr.pl, do dnia 16 listopada 2022 r. Podczas spotkania ekspert postara się odpowiedzieć na te pytania w pierwszej kolejności, a następnie na pytania zadawane na bieżąco.
Świadczenie usług edukacyjnych może stanowić wartościową specjalizację oferty obiektu, jednocześnie wspierającą zachowanie jego wiejskiego charakteru. Jest ona interesująca dla miłośników turystyki wiejskiej, przy czym prowadzenie gospodarstwa edukacyjnego jest korzystne przede wszystkim dla trzech grup interesantów: gospodarzy, szkolnictwa oraz dzieci i młodzieży szkolnej. Poprzez prowadzenie zajęć gospodarze uzyskują dodatkowy dochód i przedłużają okres korzystania z usług obiektu, szkolnictwo uzyskuje nowe miejsca realizacji podstawy programowej w praktyce, a dzieci i młodzież mogą kształcić się w otoczeniu przyrody i poznawać szkolne zagadnienia od strony praktycznej.
Program spotkania: program szkolenia III
Formularz zgłoszeniowy: https://kpodr.clickmeeting.com/gospodarstwo-edukacyjne-innowacyjna-forma-przedsiebiorczosci-na-obszarach-wiejskich
Zgłoszenia są przyjmowane do 21 listopada 2022 r. do godz. 12:00. Liczba miejsc ograniczona.
Niniejsze spotkanie będzie trzecim z serii szkoleń poruszających zagadnienia związane z prowadzeniem gospodarstwa edukacyjnego, zaplanowanych do realizacji w okresie: wrzesień 2022 – październik 2023, w ramach projektu „Gospodarstwo edukacyjne – innowacyjna forma przedsiębiorczości na obszarach wiejskich”.
Osoby zainteresowane uczestnictwem w tym oraz w kolejnych szkoleniach zapraszamy do kontaktu z koordynatorem projektu: Aleksandra Hapka, tel. 693-301-527, e-mail: aleksandra.hapka@kpodr.pl.
Harmonogram szkoleń: Harmonogram szkoleń
Link do strony projektu: https://www.kpodr.pl/gospodarstwo-edukacyjne-innowacyjna-forma-przedsiebiorczosci-na-obszarach-wiejskich/
Projekt realizowany przez Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie we współpracy ze Stowarzyszeniem Gospodarstw Edukacyjnych Województwa Śląskiego w ramach Planu Działania Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 Plan operacyjny na lata 2022-2023.
Odwiedź portal KSOW – www.ksow.pl
Zostań Partnerem Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich
Konferencja pn. „Zielony Ład jako szansa na zwiększenie bioróżnorodności w produkcji rolniczej”.
18.10.2022r. w Minikowie w formie online obyła się konferencja pn. „Zielony Ład jako szansa na zwiększenie bioróżnorodności w produkcji rolniczej”. Zainteresowanie tematem było spore. 102 osoby wzięły udział w wydarzeniu, które zostało zorganizowane przez Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie oraz Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu. Wśród uczestników byli m.in. rolnicy, doradcy rolni, samorządowcy oraz osoby zainteresowane przedstawianymi tematami.
Pan Ryszard Zarudzki, zastępca dyrektora Kujawsko-Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Minikowie dokonał oficjalnego otwarcia i przywitał zgromadzonych słuchaczy oraz prelegentów. Pan dyrektor określił konferencję, jako wydarzenie przygotowujące rolników do składania wniosków o przyznanie płatności bezpośrednich od 15.03.2023r., pokazanie sposobu efektywnego wykorzystania możliwości wskazanych w Krajowym Planie Strategicznym. Zaznaczył, iż ekoschematy są dobrowolne dla rolnika, ale jeśli rolnik z nich odpowiednio skorzysta, wówczas zaprocentuje to nie tylko w postaci otrzymanych płatności bezpośrednich, ale również pozytywnie wpłynie na kondycję gospodarstwa. Pan Dyrektor Zarudzki zachęcał wszystkich zgromadzonych do korzystania ze szkoleń i wydarzeń, które skierowane są dla rolników i wszystkich zainteresowanych danymi tematami.
Pierwszy wykład przeprowadził pan dr inż. Mirosław Korzeniowski, prezes Stowarzyszenia AGROEKOTON. Stowarzyszenie wspiera i propaguje przyjazne dla środowiska innowacje w rolnictwie i ogrodnictwie. Temat wystąpienia to „Krajowy Plan Strategiczny, Ekoschematy szansą na zwiększenie bioróżnorodności i szansą dla wszystkich rolników?”. Prelegent omówił definicje związane z Europejskim Zielonym Ładem i nowym Krajowym Planem Strategicznym. Podkreślił, iż według niego bioróżnorodność nie jest cofaniem się do rolnictwa ekstensywnego. To korzystanie z nowych technologii, które poprawiają stan środowiska naturalnego, innowacje i proekologiczne formy gospodarowania. Pan Korzeniowski omówił jedną z kluczowych strategii związanych z Europejskim Zielonym Ładem czyli strategię bioróżnorodności, która znacząco będzie wpływać na kształt polskiego rolnictwa. Tu rolnicy będą zobligowani m.in. do zagospodarowania 25% gruntów rolnych na potrzeby rolnictwa ekologicznego oraz promowanie agroekologii, odtworzenie zdegradowanych ekosystemów oraz zaprzestanie dalszego niszczenia przyrody. Przywrócenie różnych elementów krajobrazu na co najmniej 10% gruntów rolnych. Ograniczenie stosowania pestycydów i związanego z nim ryzyka o co najmniej 50%. To tylko niektóre z narzędzi i działań wspierających bioróżnorodność w rolnictwie. Pan Korzeniowski omówił także wyczekiwaną przez rolników, którzy uczestniczyli w konferencji kwestię dotyczącą ekoschematów, podział na działania, proponowane kwoty dla rolników. Przedstawił również działania, które warto podjąć w każdym gospodarstwie na rzecz zwiększenia bioróżnorodności z uwzględnieniem celów środowiskowych i opłacalności produkcji rolniczej. Została omówiona także interwencja rolnictwa ekologicznego, która obowiązywać będzie od 2023 roku, proponowane formy i wysokość wsparcia. Prelegent podzielił się z uczestnikami wydarzenia przykładami dobrych praktyk na rzecz bioróżnorodności realizowanych w ramach projektów AGROEKOTON.
Kolejny omawiany temat to „Bioróżnorodność gleby, to jej żyzność. Jak zmniejszyć nawożenie i zwiększyć plony?”. Pan dr inż. Jerzy Próchnicki niezależny ekspert rolniczy, współzałożyciel i członek zarządu Polskiego Stowarzyszenia Rolnictwa Zrównoważonego "ASAP" omówił stan gleb na świecie oraz w naszym kraju i potrzebę ich regeneracji. Zacytował prof. dr hab. Tomasza Twardowskiego który mówił, iż „Rolnictwo jest działaniem, które jednoznacznie ogranicza bioróżnorodność”. Pan Próchnicki podkreślał jak ważne są działania wspierające różnorodność zarówno na powierzchni gleby, jak i w glebie. Nieodpowiednia dbałość o glebę, jej dobrą kondycję powoduje długotrwałe i często widoczne dla rolnika dopiero po wielu latach skutki w postaci obniżonych plonów i zwiększonych nakładów na produkcję. Zostały omówione przyczyny utraty żyzności gleb i skutki dla gospodarki wodnej oraz zmian klimatycznych. Wykładowca przypomniał uczestnikom informacje dotyczące powstawania próchnicy: od zaorania resztek pożniwnych mija do 15 lat aby wytworzyć tzw. próchnicę aktywną, od 15 do 100 lat na stworzenie próchnicy ustabilizowanej i ponad 100 lat na powstanie próchnicy trwałej. Musimy cały czas mieć na uwadze, iż próchnica tworzy się długo, ale można ją szybko zniszczyć nieodpowiednimi działaniami. Na degradację gleb wpływa: zła gospodarka materią organiczną (sprzedaż słomy, brak nawozów organicznych), – nadużywanie nawozów syntetycznych, zwłaszcza azotowych, monokultura oraz postępująca erozja. Pan Próchnicki przedstawił zagadnienie znaczenia bioróżnorodności w glebach dla produktywności i opłacalności produkcji żywności. Wskazał, iż brak jakiegokolwiek elementu gleby (wody, porów glebowych, materii organicznej glebowej, substancji mineralnych) powoduje ograniczenie lub wykluczenie jej przydatności dla produkcji rolnej. Zostały omówione również praktyczne przykłady działań rolnika w celu odbudowy bioróżnorodności i żyzności gleby. Tu, dbałość o odpowiednie pH gleby, ponieważ odczyn jest czynnikiem decydującym o jakości gleby. Konieczność zwiększenia ilość substancji organicznej w glebie poprzez np. systemy uprawy bezorkowej z mulczowaniem, uprawę roślin przeznaczanych na przyoranie, pokrycie gleby roślinami lub ich pozostałościami przez możliwie długi czas, wykorzystanie wszelkich substancji organicznych, np. resztek pozbiorowych, obornika, kompostów, pofermentu, osadów, kondycjonerów glebowych. Do działań tych zaliczamy również zapobieganie erozji gleby poprzez stosowanie np. uprawy bezorkowej, mulczowania, stosowanie zmianowania przeciwerozyjnego – uprawa roślin chroniących glebę przed zmywem (np. trawy i bobowate) lub zboża ozime, wsiewek międzyplonów i poplonów. Prelegent podkreślał, iż głównym celem rolnictwa precyzyjnego, w tym zoptymalizowanego nawożenie gleby i roślin, jest osiągnięcie jak najlepszego efektu ekonomicznego, a nie maksymalizacja plonu za wszelką cenę. Pan Jerzy Próchnicki zakończył swój wykład słowami „Chroń bioróżnorodność. Chroń swoją glebę. Chroń swoją przyszłość”.
Ostatni z tematów „Bioprodukty na rynku polskim – asortyment, korzyści środowiskowe i ekonomiczne stosowania, ograniczenia” przedstawiła pani dr hab. Anna Gorczyca, prof. Uniwersytetu Rolniczego im. Hugona Kołłątaja w Krakowie. Pani profesor od początku swojej kariery naukowej prowadzi badania związane z biologiczną ochroną roślin. Wykłada szereg przedmiotów związanych z ochroną roślin i zieloną biotechnologią. Pani Gorczyca omówiła podział bioproduktów, by uporządkować wiedzę na ich temat i przekazać informacje dotyczące ich dostępności na rynku polskim. Bioprodukty dzielimy na: zwalczające agrofagi – biologiczne środki ochrony roślin (biopestycydy, makroorganizmy) i wpływające na ilość i jakość plonów (biostymulatory, bionawozy). Zostały przedstawione korzyści wynikające ze stosowania bioproduktów zarówno w rolnictwie ekologicznym jaki i konwencjonalnym. To m.in. ochrona roślin przed chorobami i szkodnikami, ograniczenie występowania chwastów konkurujących z uprawami czy poprawa dostępności azotu i zaopatrzenia roślin w składniki pokarmowe. Prelegentka omówiła poszczególne grupy bioproduktów z uwzględnieniem ich funkcji, korzyści, zastosowania i przykładowych cen. Podkreśliła, iż bioprodukty, które wpływają na ilość i jakość plonów to bionawozy i biostymulatory, a różnica między nimi polega na wykorzystywanej ilości. Bionawozy stosowane są w dużych dawkach, a biostymulatory to związki, które działają w niskich stężeniach, tu wykorzystujemy małe ilości tych związków do stymulacji roślin do wzrostu i dzięki temu osiągamy korzystny wpływ na ochronę środowiska. Pani profesor podczas wystąpienia szczegółowo omówiła poszczególne grupy biostymulatorów, bionawozów oraz bioproduktów zwalczających agrofagi – biopestycydy i makroorganizmy. Pani Anna Gorczyca zakończyła swój wykład stwierdzeniem, iż ma nadzieję na dynamiczny rozwój rynku bioproduktów i coraz mniejsze stosowanie przez rolników środków chemicznych w swoich gospodarstwach.
Ochrona środowiska naturalnego i utrzymanie bioróżnorodności na odpowiednim poziomie jest bardzo ważnym tematem, który dotyczy całego społeczeństwa. Odpowiedzialne i mądre rolnictwo wspiera środowisko, dlatego tak ważna jest edukacja społeczeństwa poprzez wskazywanie dobrych rozwiązań i sposobów uprawy roli.
Zapis video Konferencji:
Relacja:
Natalia Czyżewska-Suchoń
KPODR w Minikowie